آسیاب آبی، گنجینه‌ای کهن برای نسل امروزی

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز مازندران، آسیاب آبی یا آسیا اویی دستگاهی بوده است که برای خُرد کردن گندم و سایر غلات و برای درست کردن آرد وجود داشته و با استفاده از تکنیک سرعت آب و یا فشار آب کار می‌کرده است.

 

با اینکه سالهاست که تقریبا آسیاب آبی در مازندران فعالیت نمی‌کند و از مُد افتاده است، اما تنها بازمانده نسل‌های آسیاب‌های آبی مازندران، همچنان در روستای دینه سَر دودانگه ساری به صورت کاملا" سنتی و توسط جریان آب رودخانه شیرین رود این منطقه، فعال و چرخ‌هایش در حرکت است.

 

روستای دینه سَر، مقصد آسیاب آبی
برزگر آسیابان روستای دینه سَر دودانگه که تنها بازمانده آسیاب‌های آبی مازندران را اداره می‌کند می‌گوید: آب این آسیاب از رودخانه شیرین رود که در کنار روستا قرار دارد تامین می‌شود.

 

برزگر افزود: آسیاب آبی هنوز مشتریان خود از شهر‌ها و روستا‌های دور و نزدیک شهرستان ساری را حفظ کرده و سایش سنگ‌ها، چرخش پره‌ها و ریزش آب از آن‌ها جلوه‌های زیبایی از هنر و معماری مردمان ایران زمین را باز می‌آفریند.

کارشناس اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری مازندران هم می‌گوید: مردم ایران از دیرباز برای برطرف کردن نیاز‌های خود از طبیعت استفاده می‌کردند و آسیاب آبی نمونه‌ای از این کارهاست.

 

نیکو بیان تصریح کرد: آسیاب آبی ابزاری بسیار قدیمی به ویژه برای کشاورزان و گندم کاران بود که از آن برای خرد و آسیاب کردن گندم، برنج، جو، ذرت و سایر غلات و تبدیل آنها به آرد استفاده می‌شد.

 

به گفته وی معمولاً در کنار آبادى‌ها بر سر راه قنات، هر جا که پستى و بلندى اجازه مى‌داده از انرژى پاک و ارزان آب براى چرخش سنگ آسیاب استفاده مى‌شده است.

 

عمده‌ترین قسمت آسیاب، تنوره آن است که به صورت مخروطى ناقص و وارونه طراحى و ساخته مى‌شده است. به گونه‌اى که آب ذخیره شده در آن، از روزنى کوچک با فشار، پره‌هاى سنگ‌آسیاب را به حرکت در مى‌آورد. سنگ‌هاى آسیاب از نوع مقاوم و به شکل مدور هستند که یکى ثابت و دیگرى متحرک است. گندم یا جو، از روزنى به مرکز آن هدایت مى‌شود و بر اثر سایش و حرکت سنگ بالایى بر سنگ پایینى، گندم به آرد تبدیل مى‌شود. فضاى اصلى آسیاب‌ها در دل زمین جاى دارد و بخش نمایان آن اندک است و به نورگیر‌ها و ورودى خلاصه مى‌شود. محل‌هایى براى نگهدارى جوال گندم و آرد و استراحت آسیابان نیز جزیى از فضاهاى آسیاب محسوب مى‌شود.