یک تیر و چند نشان اقتصادی / شکستن مرز آبی بین شور و شیرین با سد‌های لاستیکی

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز مازندران،  شاید باورتان نشود در شمالی‌ترین نقطه جغرافیایی کشور، در نزدیکی دریای خزر، فقط کمی دورتر از جنگل‌های سرسبز ، زمین‌هایی با خاک حاصلخیز ، اما تشنه وجود دارد.

زمین‌هایی که نیمی از سال پربارند ، اما نیمه دیگر یا آب ندارند یا اگر داشته باشند شور است و به کار کشت نمی‌آید، علت این پدیده عجیب هم کاهش آب رودخانه‌ها و ورود آب دریا به رودخانه است که باعث شوری آب و از بین رفتن زمین‌ها می‌شود.

زمین‌هایی که خودشان تشنه هستند و شوری آب انگار عطشی بر دل آن‌ها می‌افزاید و داغی بر دل کشاورز می‌نشاند، کشاورزانی که با دیدن خشکی ساقه‌های برنج و زمین، چشمشان به زمین‌ها خشک می‌ماند که مبادا باران نبارد، مبادا آب نباشد، مبادا آب شور شود.

مرزی بین شور و شیرین

منظقه لاریم ساری چسبیده به ساحل دریا سال‌ها بود همین مشکل را داشت، نیمی از زمین‌ها در حاشیه رودخانه زیر کشت نمی‌رفت یا اگر کشت می‌شد محصولی دندان گیر، گیر کشاورز نمی‌آمد حالا، اما زمین‌هایی که تا دیروز فقط امکان کاشت در نیمی از سال را داشتند و باقی سال چشم انتظار رحمت آسمان بودند، کشاورزانی را در خود می‌بییند که ساقه‌های برنج را در دست گرفته و تا ساق در شالیزار‌ها ایستاده اند و به کار مشغولند و می‌گویند یک سالی است که رونق به زمین هایشان برگشته آنهم با ساخت سد لاستیکی در ورودی رودخانه به دریا و دیگر آب شور دریا زمین هایشان را نمک گیر نمی‌کند.

سد‌های لاستیکی یکی از سازه‌هایی دریای هستند که از یک تیوپ بزرگ مانند سایر لاستیک ها، اما با ضخامت چند برابری تشکیل شده اند و  روی یک بستر بتنی نصب می‌شوند سد‌هایی که بستری از بتن دارند اما دل کشاورز را قرص کرده اند مانند حاج موذن که چین و چروک صورتش نشان از سال‌ها کشاورز بودنش دارد و در حالی که به سختی کمر راست می‌کند با دستانش شالی برنج را در زمین قرار می‌دهد و می‌گوید نه تنها آب فراوان است بلکه خبری از شوری هم نیست.

سد لاستیکی

کمی آن طرف‌تر هم کشاورزی دیگر مشغول نشای برنج است و در حالی که سبد‌های شالی را در ماشین کشت می‌گذارد می‌گوید سد لاستیکی که پارسال در اینجا نصب کردند باعث جلوگیری از ورود آب دریا به رودخانه شده و خیال ما را راحت کرده است.

او می‌گوید نه تنها زمین‌های چسبیده به ساحل که زمین‌های حاشیه رودخانه لاریم تا چند کیلومتر حالا نفس می‌کشند دیگر خبری از آب شور دریا نیست که با موج هایش وارد رودخانه شود و با شوری اش زمین‌ها را نابود کند.

سد‌های قابل تعویض، قابل تعمیر

سد‌هایی که در نگاه نخست با رنگ سیاهشان برایم یادآور تیوپ‌های خودرو‌هایی است که برخی‌ها در زمستان برای سرازیر شدن از پیست‌های اسکی از آن استفاده می‌کنند، اما بزرگتر، خیلی هم بزرگتر می‌گویند این لاستیک‌ها محدودیت طولی ندارند از چندمتر تا ۱۰۰ متر هم در دهانه رودخانه نصب می‌شوند و بعد از نصب توسط دستگاه دمنده هوا که در ساختمان کنترل قرار دارد در کمتر از نیم ساعت با هوا پر شده و جلوی جریان آب را می‌گیرند.

اختلاف دیگر این لاستیک‌ها با تیوپ این است این لاستیک‌ها برخلاف تیوپ ماشین‌ها به دلیل ضخامت و الیاف محافظت کننده‌ای که دارد در برابر آسیب‌های محیطی و برخورد اجسام تیز مانند سنگ و چوب و حتی چاقو مقاوم هستند، گرمای خورشید و یخبندان زمستان هم کاری به کاری آن‌ها ندارد.

لاستیک‌های بزرگ مقاوم یک شباهت با تیوپ خودرو‌ها دارند

اسماعیلی مسئول سد‌های لاستیکی شرکت آب منطقه‌ای مازندران می‌گوید: در صورت آسیب خارجی مانند لاستیک‌های معمولی امکان پنچرگیری و حتی تعویض آن‌ها وجود دارد کافی است باد لاستیک‌ها را کاملا خارج کنیم و سپس با مواد مخصوص هر جایی از این سد که آسیب دیده است را با چسب چسباند و دوباره نصبشان کرد.

او می‌گوید عمر این سد‌ها در حالت طبیعی به طور میانگین ۲۰ تا ۳۰ سال است، اما پس از پایان این تاریخ با هزینه‌ای بسیار کم می‌توان فقط لاستیک را عوض کرد و سازه بتنی سرجای خودش می‌ماند.

اسماعیلی گفت:این سد‌ها برای رودخانه فایده دیگری هم دارد در زمستان‌ها که زمین‌ها نیازی به آب کشاورزی ندارند باد این سد‌ها را خارج می‌کنند و این کار باعث می‌شود رسوباتی که در بستر رودخانه جمع شده است از آن خارج شود.

یک تیر و چند نشان از کاهش آسیب محیطی تا کاهش هزینه

سد‌های لاستیکی بعنوان یک ابزار مؤثر و مطلوب در بهره برداری از منابع آبی اولین بار در سال ١٩٦١ و در آمریکا طراحی و ساخته شد سپس پایش به اروپا و آسیا باز شد و سال ١٣٧٥نخستین سد لاستیک کشور بر روی رودخانه بابل رود نصب شد تا جایگزینی ارزان قیمت باشد در مقابل سد‌های بتنی و خاکی.

حالا سد‌های لاستیکی سازه‌های مخصوص در شمال کشور شدند و چند سالی است ساخت این سد‌ها به دلیل فواید فراوانش بجای سد‌های بتنی در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته است.

استفاده از سد‌های لاستیکی برای ذخیره و تغییر مسیر آب رودخانه، جلوگیری از تداخل آب شور و شیرین، کنترل جزر و مد دریا در سواحل، افزایش ذخیره آب، بهبود محیط زست، ساماندهی سواحل و استفاده از این سد‌ها برای مقاصد گردشگری و تفریحی مواردی بود که باعث علاقه وزارت نیرو به طراحی و اجرای این سد‌ها در شمال کشور کند علاوه بر اینکه در ساخت سد‌های لاستیکی خبری از فرآیند طولانی و گران قیمت سد‌های بتنی نیست یک سد لاستیکی حداکثر در ۱۸ ماه ساخته می‌شوند با هزینه‌ای بسیار کمتر از سد‌های بتنی.

سد‌های لاستیکی به دلیل اینکه در ساخت آن کمترین استفاده از سنگ و بتن و مصالح می‌شود در مقایسه با سایر سد‌ها دوست دار محیط زیست هستند و آسیب محیطی آن‌ها به آب و خاک حداقل است.

رسولی مدیر مشارکت‌های مردمی و طرح‌های زودبازده استان با اشاره به اینکه مازندران یکی از استان‌های پیشرو در احداث سد‌های لاستیکی است می‌گوید: ۶ سد لاستیکی تاکنون در استان به بهره برداری رسیده است تا ۱۱ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی بالادست را سیراب کند.

او می‌گوید ساخت سد‌های لاستیکی به عنوان یکی از دستاورد‌های بشری با فرم اجرای بسیار ساده و مطلوبش برای افزایش بهره وری باعث توجه بیشتر به این سد‌ها شده و قرار است ۲ سد دیگر هم تا پایان سال در مازندران افتتاح شوند.
سد‌های لاستیکی، اما فقط حال کشاورزان را خوب نمی‌کند علاوه بر تاثیر چشمگیری که در کشاروزی و بهره وری بیشتر منابع آبی دارند می‌توانند در آبزی پروری و گردشگری هم مورد استفاده قرار بگیرند فقط چند جت اسکی می‌خواهد و یک اسکله البته پس از بدرقه کرونا.

هدیه سعیدی فر

خبرنگار سرویس اقتصادی خبرگزاری صداوسیما مازندران