شوراهای اسلامی شهر و روستا و مدیریت بحران های طبیعی

مستندات
بحران‌ها در دسته‌های طبیعی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و محیط زیست تفکیک می‌شوند. بدین معنی که هر بحرانی دارای منشأ مخصوص به خود است که هر منطقه یا مکانی با توجه به شرایط متغیر حاکم و با توجه به شرایط خاص جغرافیای طبیعی و انسانی می‌تواند در معرض بحران‌های خاص قرار گیرد. از این رو نقش نهاد‌های محلی در مدیریت و رفع بحران از یک شهربه شهر دیگر و از یک روستا به روستای دیگر متفاوت است.

بر همین اساس، برنامه‌ریزی مدیریت بحران در شهر‌هایی که بیشتر در معرض خطرات ناشی از حوادث طبیعی مانند زلزله، طوفان و یا سیل قرار دارند، با شهر‌هایی که بیشتر در معرض بحران‌های ناشی از فعالیت صنعتی و آلودگی زیست محیطی قرار دارند، متفاوت است. همچنین مدیریت بحران در مناطق شهری با روستایی متفاوت است. نقاط روستایی، به دلیل روابط تنگاتنگ با محیط طبیعی و بسیاری محدودیت‌ها، آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به نقاط شهری دارند. از این رو روستا‌ها جدای از بحران‌هایی، چون سیل، آتش‌سوزی و زلزله؛ با گسترش بیابان، تهاجم ریگ‌های روان، و خشکسالی نیز در معرض تهدید هستند. در این میان مدیریت محلی (دهیاران و شوراها) آگاه به اصول، مهارت‌ها و شیوه‌های مدیریت بحران در روستاها، نقش جدی در کاهش آثار بلایای طبیعی خواهند داشت. در بند ب ماده ۱۴ فصل سوم «قانون مدیریت بحران» به همکاری و نقش شورا‌های اسلامی شهر و روستا در شرایط بحرانی (با جمعیت هلال احمر) تصریح شده است.

شورا‌ها باتوجه به همین مفاد قانونی می‌توانند مسائل مربوط به مدیریت بحران را ساماندهی نمایند. لیکن این ساماندهی زمانی محقق می‌شود که شورا‌ها در چارچوب سیاست‌های شهری و روستایی صحیح و برنامه‌ریزی شده حرکت و عملکرد مناسب و مطلوبی ارائه کنند. از این رو مهم‌ترین مولفه یعنی «مشارکتی بودن» شوراها، بستری را فراهم می‌کند تا گروه‌های مختلف بتوانند در تدوین، اجرا و ارزیابی این سیاست‌ها نقش اصلی داشته باشند.

در مجموع شورا‌ها و نهاد‌های محلی با «بررسی و شناخت کمبودها، نیاز‌ها و نارسایی‌های اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، بهداشتی، اقتصادی و رفاهی حوزه انتخابیه» و «تهیه طرح‌ها و پیشنهاد‌های اصلاحی و راه‌حل‌های کاربردی در این زمینه‌ها برای برنامه‌ریزی و ارائه آن به مقامات مسئول ذیربط»، «وضع مقررات و نظارت بر حفر مجاری و مسیر‌های تاسیسات شهری و روستایی»، «بررسی و تایید طرح‌های هادی و جامع شهرسازی و تفصیلی و حریم و محدوده قانونی شهر‌ها پس از ارائه آن توسط شهرداری و ارسال به مراجع ذیربط قانونی‌جهت تصویب نهائی» و ... توان بیشتری برای انعکاس مزایا و استعداد‌های محلی دارند و اغلب خدمات را به گونه‌ای موثرتر فراهم می‌کنند. در مواقع بحران، نهاد‌هایی مثل شورا‌ها می‌توانند زمینه‌های لازم را برای مدیریت بحران و تصمیم‌گیری در تخصیص منابع و امکانات فراهم سازند. اعضای شورا‌های شهر و روستا می‌توانند در مواقع اضطراری اطلاعاتی را از منابع محلی، نیاز‌های محلی و سایرامکانات مورد نیاز جامعه تهیه و به دولت مرکزی ارائه نمایند. گرچه شورا‌های اسلامی شهر و روستا در مدیریت بحران نتوانسته است جایگاه شایسته احراز نمایند، لیکن نباید این جایگاه مغفول بماند، زیرا این شورا‌ها به عنوان نهادی منتخب باتوجه به آشنایی با مشکلات محلی در حوزه‌های مختلف می‌توانند در چرخه مدیریت بحران نقش بسزایی ایفا کنند.