سفر پررنج برنج در ایستگاه پایانی/ قد کشیدن برنج شمال زیر سایه مکانیزاسیون

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز مازندران، تیرماه است و خوشه‌های زرد برنج به شالیکاران شمال لبخند می‌زند، برای برداشت ریسه‌های پر برکت راهی روستای دعوکلا از توابع بخش دابودشت آمل می‌شوم، تا چشم کار می‌کند دشت طلایی برنج است، در این دشت چندین سال است، از زنانی که چادر گلی به کمر می‌بستن و در قامت ساقه‌های برکت برای دروی برنج تا کمر خم می‌شدند، خبری نیست.

از شالیزار‌های دور و نزدیک، آهنگ خوش برداشت می‌آید آن هم با آواز‌های نجما و کتولی...
سفر شگفت انگیز این دانه‌های طلایی لغزان، زمین و زمان را پر کرده است، دشتی که ۹۰ روز قبل ساقه‌های ترد شالی اش شبیه مخمل سبز چشم هر رهگذری را نوازش می‌داد، الان شده است دریای طلا.

آواز جیرجیرک‌ها، دشت را پر کرده، دسته دسته شالی خشک طلایی با دستگاه کمباین مخصوص برنج بلعیده می‌شود. چندین سال است در این منطقه سفر رنج برنج کم کم به ایستگاه پایانی خود نزدیک شده است، این را حاجی اصغر که حدود ۸۰ سال فراز و نشیب زندگی را لمس کرده است می‌گوید: دوره ما، فصل شالی، از شخم و شیار زمین گرفته تا برداشت برنج فصل رنج و پیر شدن ما بود. الان کشاورزی جانه.

حاج اصغر کمی سرش را می‌چرخاند و به دور دست‌های دشت طلایی برنج چشم می‌دوزد و عصایی چوبی اش را تکانی می‌دهد و آهی از روز‌های پر درد می‌کشد و می‌گوید: امه پیه رونه موقع، شخم و شیار شالیزار با ازال یا گاوآهن انجام بیه، تیلر و تراکتور دنیه بیه اره جانه مار.

فصل دروی شالی میشد تا چشم کار میکرد زنان و مردانی بود که دوشادوش هم کمر خم می‌کردند و با داس خوشه‌های برنج را از زمین خدا برداشت می‌کردند، بعد از درو نوبت به جمع کردن ک سو می‌شد کاری سخت و طاقت فرسا آن موقع‌ها از یکپارچه سازی اراضی خبری نبود، بعد خرمن کوب با اسب می‌آمد و برنج‌ها را از ساقه‌ها جدا میکردند.

لبخند گرمی می‌زند و به پسرش می‌گوید وچه اینجا هم اسپند دود کن و ان شالله پربرکت باشه و خرج عروسی پسرانت شود. عرق پیشانی اش را با دستمال پارچه‌ای که دو خوشه برنج رویش گلدوزی شده است پاک می‌کند و می‌گوید: دخترم، دیگر از وسایل سنتی قدیمی کشت و کار مثل فیهه (وسیله برای جابجایی شالی و برنج نوعی بیل چوبی) هم خبری نیست الان تنها چیزی که از گذشته باقیمانده، همین است که در دستان من می‌بینی، گالدوج (سوزن بزرگ و زخیم برای دوختن کیسه‌های شالی و برنج) و تبنه (جوالدوز) تا کیسه‌های شلتوک را بدوزم ...

حاج عباس یکی دیگر از شالیکاران روستای دعوکلا می‌گوید: چهارمین ساله کشت مکانیزه برنج را تجربه می‌کند، متاسفانه من هم سالیان سال در مقابل این مدل کشت غفلت و مقاومت می‌کردم.
او می‌گوید: نه تنها در صورت رعایت نکات کارشناسی کشت مکانیزه به طرز چشمگیری هزینه کشت برنج را کاهش می‌دهد، بلکه از نظر تولید نیز به دلیل رعایت فاصله نشاکاری میزان برداشت را نیز افزایش می‌دهد.

یکی از شالیکاران بخش دابودشت هم می‌گوید: اولین تیلر چهار و نیم اسب کوبوتا حدود سال ۱۳۵۲ وارد روستا این بخش شد و وقتی عملیات شخم و شیار را در زمین باتلاقی انجام می‌داد، همه مبهوت سرعت و راحتی آن بودیم و آن روز را جشن گرفتیم.

کربلایی حسین می‌گوید: در آن زمان قیمت تیلر با توجه به میزان درآمد کشاورزان خیلی زیاد بود و علاوه بر این به کار گرفتنش نیاز به مهارت داشت که بیشتر کشاورزان بی بهره بودند در نتیجه تا سال‌ها بعد کشاورزان منطقه برای شخم و شیار شالیزاری با تیلر در نوبت قرار می‌گرفتند.

این کشاورز می‌گوید: پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تحولات اقتصادی، دیگر قیمت تیلر از حالت کالای لوکس خارج شد و کشاورزان یکی پس از دیگری به خرید این وسیله با ارزش برای رونق و سادگی کار کشاورزی اقدام کردند.

تیلر، نخستین ماشین کشاورزی برای شالیزار‌ها در مازندران بود. این ماشین کوچک و سبک اوایل دهه ۵۰ با سلام و صلوات پا به شالیزار‌های استان گذاشت و در کمتر از یک دهه برای همیشه پرونده گاو و گاوآهن را بست تا تصویر گاو‌های بسته به خیش و مردان همراه به نوستالوژی چندین نسل تبدیل شود.

تیلر یکی از ده‌ها تجهیزات پیشرفته به ناوگان کشاورزی مازندران است، همزمان با وضعیت مناسب تکمیل دانه‌ها و طلایی شدن خوشه‌های برنج، بیش از پنج هزار دستگاه کمباین پشت مرز‌های شالیزار‌های استان به خط شده‌اند؛ وضعیتی که بر اساس پیش‌بینی سازمان جهاد کشاورزی استان، برداشت صددرصدی شالی به صورت مکانیزه را نوید می‌دهد.

افزایش کشت مکانیزه برنج در سایه کرونا
پس از گذشت حدود ۲۹ سال از طرح مکانیزه شدن کشت برنج در مازندران، هنوز بیش از نیمی شالیزار‌های استان به صورت سنتی نشاء می‌شود.
اما با این حال عزیزالله شهیدی‌فر، مدیرکل جهاد کشاورزی مازندران می‌گوید: قبل از کرونا سطح زیر کشت نشای استان به‌صورت مکانیزه ۵۰ هزار هکتار بود که در دو سال کرونایی افزایش ۱۰۰ درصدی، داشته است.

شهیدی فر می‌گوید: ۱۳۰هزار هکتار از شالیزار‌های استان امسال مکانیزه نشاء شد و برداشت برنج هم در ۹۵درصد شالیزار‌های استان با کمباین‌های مخصوص در حال انجام است.

باور جوانان برای ساخت ادوات هوشمند کشاورزی
یکی از ادوات کشاورزی که علاقه جوانان را در بخش کشاورزی به خود معطوف کرده است، ساخت پهپاد یا همان "پرنده هدایت پذیر از دور" است که به آن هواپیمای بدون سرنشین هم می‌گویند.

در سال‌های گذشته پهپاد تنها برای بخش‌های نظامی و هنری مانند تصویربرداری کاربرد داشت، اما این روز‌ها کاربرد موثر آن به بخش کشاورزی هم رسیده است تا بتوان با استفاده از این تکنولوژی جدید، محلولپاشی و سم‌پاشی زمین‌های زراعی انجام شود و خوشبختانه با استقبال قابل قبول کشاورزان هم مواجه شده است و با استفاده از این فناوری هوایی، زمین را تقویت و محصولات کشاورزی باکیفیت‌تر و بیشتر می‌شود.

حسن اصغری یکی از جوانان با انگیزه شهرستان محمودآباد است که پا به پای پدر خود در مزارع کشاورزی فعالیت می‌کند که برای سرعت و کیفیت فعالیت‌های کشاورزی، جرقه ساخت پهپاد به ذهنش خطور کرد، می‌گوید: این پرنده قابل رقابت با پرنده‌های دیگر که در بازار فعالیت دارند است و تا ۴۰ درصد کاهش قیمت نسبت به پرنده‌های آماده دارد.

او می‌گوید: پهپاد‌های محلول پاش می‌تواند جایگزین خوبی برای روش سنتی محلول پاشی‌ها در مزارع کشاورزی شوند.
این مخترع پهپاد ادامه داد: کاربرد آن در بخش کشاورزی محلول پاشی به صورت مه‌پاش است که این روش بهترین تاثیرگذاری را روی مزارع برنج دارد و برای کشاورزان در مصرف سم مقرون به صرفه است.

یکی از شالیکاران منطقه که از این پهپاد برای سمپاشی استفاده کرده هم می‌گوید: در این روش وارد زمین نشدم و با محلول سمی تماس مستقیم نداشتم و مصرف آب و سم هم کاهش داشته و ساقه برنج هم مثل قبل به دلیل استفاده از شیلنگ سمپاش شکسته نشد.

افزایش دو برابری ورود پهپاد به ناوگان کشاورزی
مدیرکل جهاد کشاورزی مازندران هم می‌گوید: مازندران جزو اولین استان‌هایی بود که پارسال ۱۲۰ دستگاه پهپاد را وارد ناوگان مکانیزاسیون کشاورزی استان کرد و تلاشمان بر این است امسال به دو برابر افزایش پیدا کند.

به گفته شهیدی فر محدودیتی در تأمین اعتبارات و تجهیزات مکانیزاسیون کشاورزی مازندران وجود ندارد و از کشاورزان واجد شرایط استان در بخش‌های زراعت، باغبانی، دام و طیور، شیلات و آبزیان، گلخانه، جنگل و مراتع خواست در صورت تمایل به استفاده از تسهیلات مکانیزاسیون به مدیریت جهادکشاورزی شهرستان محل سکونت خود مراجعه کنند.

از دیگر موفقیت‌های مهم در توسعه مکانیزاسیون بخش کشاروزی مازندران استفاده از روش کشت روی پشته‌ای با استفاده از اداوت دنباله بند است که طبق آمار کشاورزی این روش از خاک ورزی با استفاده از این ادوات پیشرفته تا سال ۹۲ جایگاهی در بخش کشاورزی مازندران نداشت، اما در سال ۹۹ به ۵۰۰ هکتار رسید.

حسین خیریانپور معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار مازندران هم می‌گوید: بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان تسهیلات مکانیزاسیون پارسال به کشاورزان استان پرداخت شد که با این میزان تسهیلات هزار و ۵۷۰ دستگاه ماشین‌آلات جدید شامل کمباین‌های برنج و گندم، انواع نشاکار‌ها و خاک ورز‌ها به ناوگان کشاورزی مازندران اضافه شد.

کشاورزی روز به روز در سایه مکانیزاسیون مقرون به صرفه می‌شود به شرطی که در ورود و خروج محصولات کشاورزی مدیریت حساب شده‌ای لحاظ شود، این نشود که در فصل برداشت برنج تاجرنما‌ها با ارز نیمایی برنج‌های هندی و پاکستانی را رو سپید کنند و کشاورز شمالی را رو سیاه...

کشاورز سال هاست از نابسامانی بازار می‌گوید و می‌گوید و راه به جای نبرده است، اما دو سال است با حذف ارز نیمایی شالیکاران نفس می‌کشند ...

باید حواسمان به سرمایه‌های گران قیمت کشورمان باشد که متضرر و نا امید از کشت و کار نشوند و به فکر فروش زمین به خوش نشین‌ها نیافتن، چرا ایران بدون وابستگی ایران قوی است.

گفتنی است با توجه به ارتقای مکانیزاسیون و کاشت، داشت و برداشت، مازندران بیش از ۲۳۰ هزار هکتار شالیزار دارد که بیش از ۹۷۳ هزار تن برنج سفید حدود ۴۰ درصد برنج کشور در این خطه سرسبز تولید شود.

نویسنده: آتنا رستمی آله خیلی خبرنگار سرویس اقتصادی خبرگزاری صداوسیما