جلوگیری از وابسته شدن کودکان به تبلت

به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، فلاح، کارشناس ارشد روانشناسی: وقتی «آن» را در دستان کودکانه اش می‌گیرد، چشمان زیبا و انگشتان ظریفش دوان دوان در میان صفحات رنگارنگ «آن» به جستجوی چیزی تازه و سرگرم کننده می‌دود و وقتی آن چیز را پیدا می‌کند، مغزش را با تمام نورون‌های سرزنده و کنجکاوش دو دستی به «آن» تقدیم می‌کند. تبلت را می‌گویم که امروز، از همان بدو تولد، تاثیرش را در زندگی فرزندان ما آغاز می‌کند.

 

نمونه عینی آن را دور و برمان زیاد دیده ایم: از نوزدانی که با صدای لالایی ضبط شده در تبلت به خواب می‌روند و چند ماهه‌هایی که فقط با دیدن فلان کلیپ انیمیشن از صفحه تبلت آرام می‌گیرند تا کوچکتر‌هایی که با ادای کلمه تبلت زبان باز می‌کنند.

 

از چند سال پیش که تبلت برای نخستین بار به دنیای کودکان ما راه پیدا کرد، دیری نپایید که به داستان آن‌ها چسبید؛ کمی بعد پای نگرانی‌های جدید مانند اعتیاد فرزندانمان به این وسیله هم به زندگی ما باز شد؛ نگرانی‌هایی که خیلی زود شدّت و حدّت خودشان را به رخ مان کشیدند و ما را واداشتند تا داد کمک خواهی مان را بلندتر فریاد بزنیم.

 

 

البته که یک پای این قضیه هم افراط گری‌های خودمان در آشنا کردن فرزندان مان با فن آوری‌های روز بوده، اما حذف کامل آن‌ها از زندگی کودکان هم راهی نزدیک به سمت هدف نیست. آخر مگر می‌شود در عصر فن آوری که در و دیوار آن با تبلیغات با شکوه انواع وسایل ارتباطی پر شده است، انتظار داشت که کودک چشمانش را به روی همه چیز ببندد؟ یا مگر می‌شود وقتی کودک این وسایل را در مهمانی و کوچه و بازار در دست همه اطرافیانش می‌بیند، برای سر در آوردن از این دنیای نو وسوسه نشود؟!

 

سوءتفاهم نشود؛ اصلا نمی‌خواهم از عصر فن آوری و تحفه‌های آن دفاع کنم، (اگر چه با این هجمه ضد فرهنگ، مصرف گرایی، که بلای جان زندگی مان شده، نیازی به دفاع امثال من نیست!) و یا استفاده از تبلت برای بچه‌ها را توصیه و توجیه کنم؛ فقط می‌خواهم این را بگویم که ما وقتی می‌توانیم از فرزندانمان محافظت کنیم که بپذیریم حذف کامل مخاطرات از زندگی خودمان و دیگران غیرممکن است.

 

آنچه در عوض ممکن و مفید است، آشنایی خودمان و به تبع کودکانمان با تهدید‌های پیش رو و مهارت‌های تبدیل کردن آن‌ها به فرصت‌هایی برای خلق یک زندگی خوب و سالم است. تبلت مانند تلویزیون و رایانه به طور کلی بد نیست و در کنار معایبش، خوبی‌هایی هم دارد؛ بخصوص که به تازگی تبلت‌هایی خاص کودکان نیز به بازار آمده است.

 

آنچه بد یا شاید خیلی بد است، اعتیاد به تبلت است؛ پدیده‌ای که اگر گریبانگیر کودکمان شود، کودکی کردن را از او می‌گیرد، درست مثل دیگر انواع اعتیاد.

 

وقتی می‌گوییم تبلت باشد، ولی اعتیاد به آن نباشد، منظورمان سخن گفتن از یک رویکرد کمی متفاوت، نسبت به پیشگیری از این پدیده شوم است. رویکردی که مانند گذشته، تنها درصدد اثبات تاثیری عرضه محصولات بر رفتار مصرف کننده نیست، بلکه به راهکار‌های مدیریت تقاضا توجه می‌کند. در ادامه با تمرکز بر رویکرد مدیریت تقاضا، راهکار‌هایی را برای پیشگیری از اعتیاد به تبلت در کودکان، بررسی می‌کنیم.

 

 

یک اصطلاح خوب درباره پیشگیری، اصطلاح «هر چه زودتر، بهتر» است. می‌توان گفت، پیشگیری از انواع اعتیاد و از جمله اعتیاد به تبلت، به زمان قبل از تولد و حتی قبل تر، یعنی ازدواج والدین او برمی گردد.

 

اگر آنطور که در عوامل خطرساز اعتیاد به تبلت گفته می‌شود، این وسیله گذشته از جنبه سرگرمی و جذابیتی که برای کودک دارد، جبران کننده نبودن‌ها و کم حوصلگی‌های پدر و مادر‌ها باشد که این هم نست، باید گفت که دوران اصلی پیشگیری، دورانی است که والدین یکدیگر را به همسری انتخاب می‌کنند.

 

انتخاب همسری که به مهارت‌های همسرداری و فرزندپروری آشناست یا دست کم به آن علاقه کافی دارد، پیش آگهی مثبتی را در رویارویی با مخاطرات آینده نشان می‌دهد.

 

اعتیاد نداشتن خود پدر و مادر به تبلت، عامل مهمی است که در پیشگیری موثر است. بدیهی است والدینی که حاضرند هوا ازشان گرفته شود، اما تبلت شان نه، فرزندانی به همین سبک و سیاق پرورش خواهند داد.

 

عامل دیگری که برای پیشگیری از اعتیاد به تبلت در کودکان مفید است، نترسیدن والدین از «سر رفتن حوصله» بچه هاست. بعضی پدر و مادر‌ها که حوصله بلند شدن صدای بچه یا به هم ریختگی اثاثیه خانه را ندارند، به محض اینکه کودک از سر رفتن حوصله اش شکایت می‌کند یا حتی پیش از آن، تبلت را به دست او می‌دهند، او را ساکت می‌کنند و به این ترتیب این پیام را به او می‌رسانند که «تو برای پرهیز از سر رفتن حوصله ات که خیلی هم چیز بدی است، نیازمند تبلت هستی!» غافل از اینکه «سر رفتن حوصله» موهبت بزرگی برای خلاقیت کودک است و او بدون نیاز به تبلت هم قادر به آرام کردن این احساس است.

 

ارتباط عاطفی بین اعضای خانواده و توجه آن‌ها به مهارت‌های گفتگو، عامل مهم دیگری در پیشگیری از اعتیاد به تبلت است. والدینی که هر روز با کودکان خود حرف می‌زنند (یعنی فقط سوالات بله یا خیر از آن‌ها نمی‌پرسند، بلکه از آن‌ها می‌خواهند احساسات شان را بیان کنند) و با حوصله به آن‌ها گوش می‌کنند، این شانس را دارند که ضمن پیشگیری از به وجود آمدن خلأ روانی در کودک شان، با او درباره عوامل اعتیادزا از جمله تبلت و مضرات آن صحبت کنند.

 

این والدین می‌توانند در قالب قصه، نمایش، شعر یا بازی اطلاعات لازم را به کودک شان بدهند. البته شرط اولیه این مسئله آن است که پدر و مادر در این زمینه از آگاهی کافی برخوردار باشند.

 

اگر نیاز کودک به احساس اعتماد به نفس و خود ارزشمندی، پیش از آنکه توسط تولیدکنندگان تبلت تأمین شود، مورد توجه والدین قرار بگیرد، اعتماد به نفس و عزت نفسی را در او پرورش می‌دهد که بدون نیاز به تبلت هم تامین می‌شود.

 

برای مثال والدین می‌توانند قبل از هر کس دیگری زمینه‌های مناسبی را برای احساس موفقیت فرزندانشان، در حوزه‌های مختلف هنری، ورزشی و فکری پیدا کنند و موفقیت‌های کوچک او را ارزشمند بدانند.

 

مسئله آخر توجه بیشتر به رفت و آمد‌های فامیلی است، گردهمایی‌هایی که رقم زدن خاطرات خوب در زندگی، بدون وجود تبلت را به بچه‌ها یاد می‌دهد.

 

 

برای پیشگیری از اعتیاد کودکان به تبلت، نهاد‌های آموزشی و پرورشی به اندازه خانواده بلکه به موازات آن، اهمیت زیادی دارند. اجرای قانون جهانی ممنوعیت موبایل و تبلت در مدارس، گام مفیدی در کاهش احساس رقابت و نیاز کاذب کودکان نسبت به این وسیله است. گذشته از این، جذاب سازی محیط‌های آموزشی و تقویت علاقه کودکان نسبت به مدرسه، راه خوبی برای باز کردن مسیر‌های گفتگو با دانش آموزان است.

 

ارائه اطلاعات به آن‌ها درباره فواید استفاده درست و مضرات استفاده نادرست از هر وسیله‌ای از جمله تبلت هم به دانش آموزان کمک می‌کند تا در راه انتخاب سرگرمی، صحیح‌تر قدم بردارند.

 

به علاوه مهد کودک و مدرسه محیط مناسبی برای آموختن راه‌های برقراری ارتباط اجتماعی، حل مسئله، شناخت هیجانات خود و شیوه مدیریت کردن آنهاست؛ طوری که کودک برای تامین نیاز‌های فکری و عاطفی خود کمتر به تبلت احساس نیازمندی کند.