پخش زنده
امروز: -
تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا که با مصوبه مجلس وارد فاز اجرایی شده، گام مهمی در عرصه تجارت خارجی ایران و گسترش مبادلات با همسایگان شمالی است.
به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: حضور اقتصادی ایران در منطقه اوراسیا، راهبردی است که عملا نظام تحریمی آمریکا را با شکست مواجه می کند. اتحادیه اقتصادی اوراسیا بیش از ۱۸۰ میلیون نفر جمعیت و بیش از ۲۰ میلیون کیلومتر مربع وسعت دارد و تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو فراتر از چهار تریلیون دلار در سال برآورد می شود.
هم اکنون سیاست توسعه تعاملات تجاری و اقتصادی خارجی با کشورهای هدف، متناسب با توانایی و نیازهای داخلی در دستور کار کشورمان قرار گرفته است و از این طریق امکان بهره مندی از مزیت های تجارت خارجی فراهم شده است. طی سال های اخیر بیشترین صادرات ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا به ترتیب مربوط به روسیه و روسیه سفید (بلاروس) و بیشترین واردات نیز از روسیه و قزاقستان بوده است. به رغم اینکه ایران می تواند عمده نیازهای وارداتی برخی از کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا را تأمین نماید، اما بنا به برخی دلایل از جمله قیمت تمام شده بالای محصولات ایرانی در مقایسه با محصولات مشابه سایر کشورها، ضعف دیپلماسی تجاری و وجود تحریم؛ عمده نیازهای وارداتی کشورهای عضو این اتحادیه از کشورهایی غیر از ایران تأمین می شود. به رغم همگرایی کم عمق و پایین بودن شاخص اکمال تجاری کشور ایران با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا، تاکنون بیش از ۱۴ موافقتنامه با کشورهای عضو این اتحادیه در زمینه بازرگانی منعقد شده است.
تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا که با مصوبه مجلس وارد فاز اجرایی شده، گام مهمی در عرصه تجارت خارجی ایران و گسترش مبادلات با همسایگان شمالی است. در چارچوب تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا بیش از ۵۰۰ کالای صادراتی ایران به روسیه، قزاقستان، بلاروس، ارمنستان و قرقیزستان از تعرفه ترجیحی صفر برخوردار شده است.
با وجود ظرفیتهای بالایی که در بین همسایگان شمالی (اوراسیا) برای تجارت وجود دارد، کشور ما سهم پایینی از صادرات و واردات این منطقه دارد. در میان کشورهای اوراسیا گسترش همکاری با روسیه سفید (بلاروس) اهمیت فوق العادهای برای ما دارد، زیرا می تواند دروازههای برای ورود کالاهای ایرانی به شرق اروپا محسوب شود. از سوی دیگر میان ایران و روسیه سفید اشتراکات سیاسی وجود دارد. روسیه سفید سال هاست مشمول تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپاست و چالشگر منافع آمریکا در شرق اروپا محسوب می شود. این کشور همچنین با ایران همکاری مطلوب نظامی دارد.
قوانین بالادستی سند
۱-قانون اساسی جمهوری اسلامی
۲-برنامه ششم توسعه
*اصل ۱۵۲: سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس نفی هر گونه سلطه جویی و سلطه پذیری، حفظ استقلال همه جانبه و تمامیت ارضی کشور، دفاع از حقوق همه مسلمانان و عدم تعهد در برابر قدرت های سلطه گر و روابط صلح آمیز متقابل با دول غیر محارب استوار است.
*ماده ۱۰۵: تقویت دیپلماسی اقتصادی با تمرکز بر ورود به بازارهای جهانی برای صادرات کالا و خدمات فنی و مهندسی، تامین مالی و جذب سرمایه گذاری خارجی و دستیابی به فناوریهای نوین و ایجاد زمینههای لازم برای حضور بخش غیردولتی در دیگر کشورهای منطقه و کشورهای جنوب غربی آسیا به ویژه کشورهای همسایه و اسلامی در چهارچوب سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی.
تاکیدات رهبر معظم انقلاب
حضرت آیتالله خامنهای، رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار آقای «الکساندر لوکاشنکو» (رئیسجمهور روسیهی سفید) و هیئت همراه، پیوندخوردن ارادهی کشورهای مستقل را موجب افزایش قدرت و تأثیرگذاری آن و به نفع منافع و مصالح این کشورها دانستند و تأکید کردند: جمهوری اسلامی ایران و روسیهی سفید زمینههای زیادی برای گسترش روابط در همهی ابعاد دارند و دولت ایران آمادگی کامل برای گسترش بیش از پیش روابط بهویژه در بخش اقتصادی و تجاری دارد. دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله العظمی خامنه ای، «دیدار رئیسجمهور روسیه سفید با رهبر انقلاب»، ۱۵/ ۸/ ۱۳۸۵
چرایی و اهمیت موضوع
همکاری اقتصادی و بازرگانی ایران و اتحادیه اوراسیا تحت تاثیر فضای مساعد سیاسی در وضعیت خوبی قرار دارد، اما هنوز از ظرفیتهای بالقوه دو کشور آنچنان که باید استفاده نشده است. به گفته مقامات بلاروس مانع اصلی توسعه همکاریهای اقتصادی میان دو کشور تحریمهای فعلی آمریکاست، اما با وجود محدودیت های ناشی از تحریم ها، روابط تجاری – اقتصادی در حال گسترش هستند. بر اساس آمارها تبادل کالا بین دو کشور، در سال ۲۰۱۹ برابر با ۴۱.۳ میلیون دلار آمریکا و در سال ۲۰۲۰ برابر با ۲۴.۷ میلیون دلار آمریکا بوده که بسیار ناچیز است و ضروری است که تغییر کند.
ارزش فراگیری و پرداخت سند
یکی از اهداف مهم موافقت نامههای تجاری، ایجاد تسهیلات و حذف قوانین دست و پا گیر برای تجار و سرمایه گذاران است. امضاء موافقت نامه تعرفه ترجیحی و ایجاد منطقه آزاد تجاری میان ایران و اتحادیه اوراسیا منجر به توسعه روابط اقتصادی ایران و اتحادیه اوراسیا شده و هم می تواند به هاب منطقهای ایران کمک کرده و کریدور شمال-جنوب را تقویت نماید. از سوی دیگر باید توجه داشت که روسیه سفید (بلاروس) می تواند دروازه ورود کالاهای ایرانی به اروپای شرقی محسوب شود. ایران کشوری سرشار از منابع غنی نفتی و گازی است و به جهت قرار گرفتن در بهترین موقعیت ترانزیتی- بین دو دریای خزر در شمال و خلیج فارس در جنوب - و قرار گرفتن در موقعیت ترانزیتی شرق به غرب، میتواند مسیری مناسب برای ترانزیت کالا به شرق اروپا باشد.
سابقه موضوع:
دولت جمهوری اسلامی ایران از جمله نخستین کشورهایی بود که استقلال روسیه سفید (بلاروس) را به رسمیت شناخت و در ۱۸ مارس ۱۹۹۳ (۲۷ اسفند ۱۳۷۱) با این کشور روابط دیپلماتیک برقرار کرد و متعاقب آن نیز سفیر جمهوری اسلامی ایران در اوکراین به عنوان سفیر اکرودیته ایران در بلاروس تعیین شد. در مارس ۱۹۹۵ (اسفند ۷۳) «میخائیل چیگیر» نخست وزیر بلاروس از تهران بازدید کرد و در پاسخ چند ماه بعد مرحوم حسن حبیبی معاون اول رئیس جمهوری ایران ضمن سفر به مینسک (جولای ۱۹۹۵ – مرداد ۷۳) موافقتنامه هایی را در زمینه سرمایه گذاری، تجارت، فرهنگ، حمل و نقل و همکاری نظامی با مقامات بلاروسی امضا کرد. در همین سال نخستین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور برگزار شد. در مارس ۱۹۹۸ (اسفند ۷۶)، «الکساندر لوکاشنکو» رئیس جمهور بلاروس اولین سفر خود را به تهران انجام داد و همزمان سفارت بلاروس در تهران گشایش یافت.
سه سال بعد سفارت جمهوری اسلامی ایران در مینسک نیز در فوریه ۲۰۰۱ (اسفند ۷۹) و در جریان سفر کمال خرازی وزیر وقت امور خارجه ایران به بلاروس افتتاح شد. در سال ۲۰۰۶ (سال ۸۴) لوکاشنکو رئیس جمهوری بلاروس به دعوت همتای ایرانی خود برای بار دوم به ایران سفر کرد و در جریان آن ۱۱ سند همکاری در زمینههای مختلف به امضای دو طرف رسید. در چهارمین رفت و آمد متقابل روسای جمهوری دو کشور، رئیس جمهوری وقت ایران نیز به بلاروس سفر کرد و در جریان آن ۱۰ سند همکاری میان طرفین امضا شد.
با وجود تلاشهای صورت گرفته هیچ گاه روابط دو کشور به سطح مطلوبی نرسید که شناخت دلایل این رکود اجتناب ناپذیر است. گفتنی است مهمترین اقلام اصلی صادراتی بلاروس به ایران در سال های اخیر، لاستیک، محصولات چوبی و روزنامه، بلبرینگ و سایر محصولات صنعتی بوده و در مقابل ایران میوه جات تازه و خشک، آجیل، دستگاههای پزشکی و دارو به بلاروس صادر کرده است.
مسئله بر زمین مانده
هم اکنون همکاری های اقتصادی دو کشور ایران و روسیه سفید بیشتر در دو بخش سرمایه گذاری و تجارت متمرکز است. بدیهی است بازخوانی سال ها روابط اقتصادی به استناد آمار و ارقام هم اکنون با وجود قراردادهای موجود روابط اقتصادی شرایط مطلوبی ندارد و باید با رفع موانع و برنامه ریزی منطبق با ضرورت های اقتصادی، شاهد گسترش روز افزون روابط اقتصادی دو کشور باشیم.
پژوهشگر: علی ظریف