معضل سگ‌های ولگرد، زخمی که هر سال سر باز می‌کند

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز مهاباد، روزی نیست که خبری از سگ‌های ولگرد در رسانه‌ها و کانال‌های خبری مهاباد منتشر نشود. گاهی تصاویری از پرسه گله‌ای آنها در جای جای شهر و گاهی هم فیلم حمله آنها به شهروندان به سرخط خبرها می‌آید. در دو سه هفته اخیر دو فیلم از حمله گله‌ای سگ‌های ولگرد در منطقه موکریان به دو زن و زخمی شدن آنها این موضوع را دوباره به بحث داغ رسانه‌های محلی و نشست‌های مسئولان تبدیل کرد. مردم خواستار جمع‌آوری سگ‌ها هستند تا با آرامش و در امنیت بتوانند در شهر تردد کنند.

برخی از مردم به ویژه زنان از ترس سگ‌های ولگرد نمی‌توانند برای گذاشتن زباله اقدام کنند. یکی از ساکنان منطقه موکریان می‌گوید از ترس سگ‌ها، بازی بچه‌ها در کوچه‌ها محدود شده و خانه نشین شده‌اند. از طرف دیگر باتوجه به بازگشایی مدارس، احتمال حمله سگ‌های ولگرد به بچه‌ها بیشتر شده و به همین خاطر والدین نمی‌توانند بچه‌هایشان را به تنهایی به مدرسه بفرستند.

رئیس مرکز بهداشت مهاباد در یکی از مصاحبه‌های خود از افزایش 50 درصدی حمله سگ‌های ولگرد به سر و صورت شهروندان طی سال جاری خبر داده بود. امینی رفتار سگ‌های ولگرد را وحشیانه‌تر از قبل عنوان کرده و اضافه کرده بود حملات سگ‌ها به زنان در سطح شهر نسبت به مدت مشابه سال قبل 40 درصد افزایش داشته است. 

 اما نشست‌های متعدد مسئولان مهاباد در یکسال اخیر به نتیجه ملموسی نرسیده است. اقداماتی گاه و بی‌گاه و ناقص نتوانسته پای سگ‌های ولگرد را از شهر کوتاه کند و امنیت را در این روزهای سرد به شهر برگرداند.

ماجرای سگ‌های ولگرد فقط منحصر در مهاباد نیست و اغلب شهرهای کشور با این معضل مواجه هستند. حتی این مسئله را می‌توان در کشورهای مختلف هم مشاهده کرد. از همین رو موضوع سگ‌های ولگرد را می‌توان پدیده‌ای جدید در زندگی‌های شهری قلمداد کرد. اما در مهاباد به عنوان شهری کوچک، نمود این مسئله شدیدتر است و بیشتر به چشم می‌آید. کمتر منطقه‌ای وجود دارد که نتوان رد پای سگ‌های ولگرد را در آن دید. اما تلاش‌های اخیر انجام شده و جلسات مختلف کارگروه ساماندهی سگ‌های ولگرد در مهاباد در دورهای مختلف هنوز نتوانسته این معضل شهری را به نحو مناسب مدیریت کند.

دستورالعمل کنترل سگ‌های ولگرد

سال 87 سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور به موضوع سگ‌های ولگرد ورود کرده و دستورالعملی واحد را در این باره تدوین کرد. براساس این دستورالعمل نهادهای مختلفی چون وزارت بهداشت، نیروی انتظامی، دادستانی‌ها، سازمان دامپزشکی، پلیس پیشگیری ناجا، انجمن حمایت از حیوانات و در نهایت شهرداری‌ها در این موضوع باید مشارکت داشته باشند. این دستورالعمل همان سال به استانداری‌ها ابلاغ شد و مبنای کار ساماندهی سگ‌های ولگرد قرار گرفت. در این دستورالعمل سه سطح کارگروه ملی، استانی و شهرستانی تعریف شده و همه اعضای این سه سطح که باید در نشست‌ها حضور داشته باشند نیز مشخص شده است. در سطح شهرستان، فرماندار رئیس این کارگروه است و شهردار مرکز شهرستان نیز به عنوان دبیر کارگروه مشخص شده است. نمایندگان مرکز بهداشت، دامپزشکی، نیروی انتظامی، دادستانی، بخشداران، دهیار منتخب و نماینده انجمن حمایت از حیوانات دیگر اعضای کارگروه شهرستانی ساماندهی سگ‌های ولگرد هستند.

اما یکی از انتقادهای مطرح در مهاباد به همین کارگروه شهرستانی ساماندهی سگ‌های ولگرد و عملیاتی نشدن مصوبات آن از سوی شهرداری به عنوان مجری این طرح است. خشایار صنعتی معاون توسعه و برنامه‌ریزی فرمانداری مهاباد در یکی از جلسات مربوط به ساماندهی سگ‌های ولگرد گفته بود که شهرداری این شهر نسبت به وظایف خود که در دستورالعمل‌های ابلاغی در قبال معضل سگ‌های ولگرد آمده، کوتاهی کرده است. صنعتی تأکید کرده بود که شهرداری به عنوان دبیر کارگروه جمع‌آوری سگ‌های بلاصاحب موظف به پیگیری مصوبات و اجرای آنها بوده است.

بابک رستم‌پور که به تازگی سکان شهرداری مهاباد را بر عهده گرفته در ارتباط زنده با بخش خبری شبکه مهاباد از افزایش اکیپ‌های زنده‌گیر خبر داده است. او گفته تعداد تیم‌های زنده‌گیری سگ‌های ولگرد در مهاباد را به سه گروه افزایش داده‌ایم.

با روی کار آمدن شهردار جدید انگار شهرداری و شورای شهر جدیت بیشتری برای حل این معضل شهری دارند. به طوری که عملیات زنده‌گیری سگ‌های ولگرد از هفته پیش در مهاباد آغاز شده و به گفته مسئولان شهرداری تاکنون بیش از 80 قلاده سگ زنده‌گیری و به سایت نگهداری در روستای پیربله منتقل شده است. اما این همان شیوه‌ای است که در چند سال گذشته برای مدیریت معضل سگ‌های ولگرد در مهاباد اجرا شده و به دلیل تکمیل نشدن حلقه‌های بعدی یعنی عقیم‌سازی، غربالگری و نبود فضای مناسب نگهداری نتیجه ملموسی در پی نداشته است و تعداد سگ‌های ولگرد در شهر نه تنها کمتر نشده بلکه بیشتر هم شده است.

چالش‌های زنده‌گیری سگ‌های ولگرد

زنده‌گیری سگ‌ها کار ساده‌ای نیست و نیاز به تجهیزات خاص دارد. تیم زنده‌گیری شهرداری از نبود امکانات خاص این کار وخطری که آنها را موقع زنده‌گیری سگ‌ها تهدید می‌کند می‌گویند. براساس دستورالعمل ساماندهی سگ‌های ولگرد، تیم زنده‌گیر باید متشکل از 6 نفر اعم از دامپزشک، کاردان دامپزشکی، نیروی کارگر کارآزموده دو نفر، راننده و مامور تیرانداز با سلاح بیهوشی باشد. این تیم برای زنده‌گیری سگ‎های ولگرد براساس دستورالعمل می‌تواند از چهار روش دستگاه مهار، تور مهار، قفس زنده‌گیری و سلاح بیهوشی متناسب با شرایط استفاده کند. اما تیم زنده‌گیر سگ‌های ولگرد در مهاباد تنها با استفاده از دستگاه مهار اقدام به این کار می‌کند و از تجهیزات دیگر خبری در کار نیست. یکی از مشکلات دیگر تجهیزات، نبود ساچمه یا گلوله مخصوص اسلحه بیهوشی است. کردستانی مسئول دفتر فنی فرمانداری مهاباد سال گذشته در یکی از جلسات ساماندهی سگ‌های ولگرد گفته بود که اسلحه مخصوص بیهوشی سگ‌های ولگرد در سطح استان بیش از یکی دو قبضه نیست و همین‌ها هم به دلیل نبود گلوله یا ساچمه مخصوص بدون استفاده مانده است.  

به سگ‌های ولگرد غذا ندهید

از سوی دیگر برخی رفتارهای مردم مانند غذا دادن به سگ‌های ولگرد تمام تلاش شهرداری را بی اثر می‌کند. یکی از اعضای تیم زنده‌گیری شهرداری مهاباد می‌گوید: بعضی از مردم از روی ترحم و دوست داشتن به سگ‌ها غذا می دهند ولی این افراد با این کار مانع جمع‌آوری سگ‌های ولگرد می‌شوند. صنعتی معاون توسعه و برنامه‌ریزی فرماندار مهاباد هم همکاری مردم در این موضوع را مهم عنوان کرده و می‌گوید:  مردم باید در امر جمع‌آوری سگ‌های بی‌صاحب در این شهر که موجب بروز مشکلاتی برای برخی شهروندان شده است با نهادهای ذیربط همکاری کنند. متاسفانه مشاهده شده است در برخی از موارد مردم با ماموران شهرداری که اقدام به جمع‌آوری سگ‌ها می‌کنند، تعرض و مانع از فعالیت آنها می‌شوند. اگر مردم واقعا قصد کمک به سگ‌های بی‌صاحب را دارند می‌توانند کمک‌های خود را در اختیار انجمن حمایت از حیوانات «ژین» که مسئولیت نگهداری از این سگ‌ها را برعهده دارند قرار دهند.

در فصول سرد سال به دلیل کمبود غذا حس ترحم مردم نسبت به حیواناتی مثل سگ و گربه زیادتر هم می‌شود. سگ‌های ولگرد به حاشیه و حتی داخل‌ شهرها می‌آیند و مردم هم از روی ترحم اضافات غذا را به آنها می‌دهند. اما برخی از کارشناسان این رفتار را برای محیط زیست آسیب زا می‌دانند. شهاب چراغی کارشناس محیط زیست معتقد است سگ‌های ولگرد می‌تواند برای حیات وحش و گونه‌های نادر تهدید کننده و خطرساز باشد. از جمله برای یوزپلنگ‌ها که موضوع ان در رسانه‌ها و فضای مجازی هم زیاد مطرح شد و حکایت از ان داشت که 3 یوزپلنگ در چند سال گذشته با حمله سگ‌های ولگرد از بین رفته‌اند. برخی کشورها برای مدیریت این موضوع جریمه‌هایی را برای افرادی که به حیوانات ولگرد غذا می‌دهند مشخص کرده‌اند. مثلا در انگلیس افرادی که به سگ‌ها غذا می‌دهند 50 پوند و در کانادا 200 دلار جریمه می‌شوند.

سایت نگهداری سگ‌های بلاصاحب

اول بهمن ماه سال 99، سایت نگهداری سگ‌های بلاصاحب مهاباد توسط شهرداری و به همت انجمن "ژین مکریان مهاباد"، در جاده روستای "پیربه له" با مساحت عرصه ۲۵۰۰ متر مربع و فضای مسقف ۵۰۰ متر مربع، راه اندازی شد. البته نائب رئیس سابق شورای اسلامی شهر مهاباد در دوره پنجم در مصاحبه‌ای که حدود دو سال قبل با ایرنا انجام داده بود مساحت سایت نگهداری را بیشتر از این اعلام کرده بود. سید عباس حسینی در آن مصاحبه گفته بود "عملیات اجرایی آن در مسیر روستای «پیربه‌له» در ضلع جنوبی سیدآباد با مساحت ۶ هزار و ۲۰۰ متر و اعیانی ۳۶۰ مترمربع از چند ماهه گذشته آغاز و هم‌اکنون آماده بهره‌برداری شده است". به هر حال اکنون یکی از قطعات پازل موضوع سگ‌های ولگرد در مهاباد مربوط به سایت نگهداری این حیوانات است. شهرداری مهاباد و انجمن حمایت از حیوانات در مقاطع مختلفی از کمبود ظرفیت این سایت و البته نداشتن برخی امکانات لازم خبر داده بودند. سلطانی نماینده شهرداری در جلسه اخیر کارگروه از کمبود ظرفیت سایت خبر داده بود. او گفته شهرداری طبق آنچه در این کارگروه مصوب شده است سایت نگهداری را تاسیس و تجهیز کرده است؛ گرچه نواقصی هم فعلا وجود دارد که همه آنها را قبول داریم؛ ولی مسئله اصلی این است که ظرفیت سایت محدود است و این چرخه زنده‌گیری و تحویل به سایت در شرایطی که ما ظرفیت لازم برای نگهداری این تعداد سگ را نداریم، معیوب است. کمال خضری کارشناس خدمات شهرداری مهاباد هم معتقد است هزینه نگهداری و ظرفیت این کمپ محدود است و باید نسبت به نحوه رهاسازی سگ‌هایی که عقیم شدند تصمیم‌گیری شود.

نمه‌شیری مدیرعامل انجمن خیریه حمایت از حیوانات هم سال گذشته در همین کارگروه یکی از مسائل مهم و مشکلات سایت نگهداری را نبود غربالگری عنوان کرده بود. براساس دستورالعمل ابلاغی سال 87، سایت‌ها و مراکز نگهداری بعد از واکسیناسیون و عقیم‌سازی سگ‌های جمع‌آوری شده باید آنها را توسط یک دامپزشک به مفید و غیرمفید تفکیک کرده و پس از پلاک‌گذاری رهاسازی کنند. اما نمه شیری دلیل انجام نشدن غربالگری در سایت نگهداری مهاباد را نبود دامپزشک مخصوص عنوان کرده است.

 اما مسئله به اینجا ختم نمی‌شود بلکه هزینه‌های نگهداری این سگ‌ها را به لیست مشکلات دیگر نیز باید اضافه کرد. چیا آذربار سخنگوی شورای اسلامی شهر مهاباد گفته هم اکنون ماهانه بین ۵۰ تا ۷۰ میلیون تومان توسط شهرداری بابت نگهداری و ساماندهی سگ‌های بلاصاحب در سطح شهر هزینه شده و هرگونه شکایت مربوط به سگ گزیدگی و پرداخت دیه متوجه شهرداری است. نمه‌شیری مدیرعامل انجمن حمایت از حیوانات هزینه نگهداری، تأمین غذا و درمان سگ‌های ولگرد در سایت نگهداری را ماهیانه بیش از 30 میلیون تومان عنوان می‌کند. او می‌گوید این هزینه‌ها از محل کمک‌های اعضای انجمن، کمک‌های مردمی و کمک‌های حاصل از پویش‌های انجمن تأمین می‌شود.

سخنگوی شورای شهر مهاباد هم گفته شهرداری این شهر به پرداخت بیش از 7 میلیارد ریال دیه ناشی از گازگرفتگی سگ‌های بلاصاحب از سوی مراجع قضایی محکوم شده که در شرایط مالی فعلی برای شهرداری بسیار مشکل آفرین شده است.

 شهر مهاباد با معضلات کمی مواجه نیست، سیل و آبگرفتگی‌ها اخیر، ساخت‌و سازهای غیرمجاز، بدهی‌های زیاد و پروژه‌های نیمه تمام و... مشکلاتی است که پیش روی شهردار جدید مهاباد قرار دارد. رستم‌پور شهردار جوان مهاباد در آخرین اظهار نظرش در این باره گفته: باید سایت نگهداری سگ‌ها را در کوتاه مدت به مکانی دیگر و دورتر از منطقه مسکونی و حوزه شهری انتقال دهیم تا این مسئله را به طور اساسی مدیریت کنیم. به دنبال تعیین مکان هستیم و به نتایج خوبی رسیدیم. اگر اقدامات اداری آن انجام شود در یکی دو ماه آینده این مسئله را می‌توانیم مدیریت کنیم.

موضوع سگ‌های ولگرد زخمی است که هر سال در فصول سرد سر باز می‌کند؛ معضلی که از بین نمی‌رود بلکه از سالی به سال دیگر، از کارگروهی به کارگروه دیگر و از دوران شهرداری به شهردار دیگر منتقل می‌شود. مدیریت معضل سگ‌های ولگرد زمانی به نتیجه ملموس و مشخص می‌رسد که علاوه بر شهرداری همه ارگان‌ها و نهادهای مسئول در کارگروه به وظایف مشخص خود عمل کنند.

گزارش از هادی خیری