پخش زنده
امروز: -
چالش های حاشیه نشینی شهرها در انتظار برنامه ریزی دولت
کارشناس مسائل اجتماعی گفت: مناطق حاشیه‌ای شهرها در کشور به برنامه‌ریزی زیر ساختی نیاز دارند و گروه‌های داوطلبانه و جهادی نمی‌توانند در مسائل زیرساختی حاشیه شهرها وارد شوند.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما رادیو گفتگو در برنامه گفت و گوی اجتماعی با احسان نراقی کارشناس مدیریت بحران پژوهشگر مسائل اجتماعی و داوود امینی مدیر کل اسبق سازمان مردم نهاد وزارت کشور و کارشناس مسائل اجتماعی مقوله حاشیه‌نشینی در کلانشهرها را بررسی کرده است.
مقدمه مجری: مقوله حاشیه‌نشینی یک مقوله بسیار گسترده هست و شاید پرداختن به همه ابعاد آن در بضاعت زمان برنامه نباشداما متأسفانه با افزایش تورم و برخی دیگر از عوامل ما شاهد هستیم که در کلان شهرها و به ویژه در تهران به شکل افسار گسیخته‌ای بر تعداد ساکنین سکونتگاه‌های غیر رسمی در حاشیه شهرها اضافه می‌شود. افرادی که محروم از بسیاری از خدمات اولیه هستند که دارد به شهروندان ارائه می‌شود.ما پیامد‌های این پدیده را بررسی میکنیم.
سوال: جناب نراقی با توجه به اینکه به‌هرحال فعال این حوزه هستیم خودتان بار‌ها کار میدانی در این مناطق انجام دادید سیمای کلی حاشیه‌نشینی در ایران را الان برای ما ترسیم بکنید؟
نراقی: ما وقتی در مورد حاشیه صحبت میکنیم یعنی الان واژه جدیدی هست که توی ادبیاتمان به کار رفته. قبلاً واژه‌هایی مثل زاغه‌نشینی بود و آلونک‌نشینی بوده و الان هم یک واژه دیگر به عنوان بافت ناکارآمد شهری که به عنوان بافت فرسوده قبلاً بهش می‌گفتند. واژگانی است که براساس دوره زمانی در هر دوره مدیریتی و هر ترم دانشگاهی این موضوع مطرح می‌شود به طور کلی حاشیه‌نشینی یا به قولی محیطی است که در اطراف محیط رسمی شهر‌های استاندارد که داریم.
افزون بر فضا‌هایی که اونجا تقسیم بندی شده منطقه بندی شده محله بندی شده یک فضا‌هایی توسط شهروندان و اهالی آن کشوری و حتی مهاجرین قانونی یا غیرقانونی غیر ساکنین آن کشور و اون شهر و مملکت می‌آیند تشکیل می‌دهند کم کم رشد پیدا می‌کند و تبدیل می‌شود به جزئی از شهر اصلی و بعد کم کم می‌آید به عنوان محلات شهری ما الان محلاتی به اسم زورآباد و مفت آباد و این حرف‌ها رو تو بعضی از شهر‌های کشور داشتیم.که قدمتش را که نگاه کنیم در ایران ادبیات حاشیه‌نشینی به بعد از اصلاحات ارضی برمی‌گردد یعنی در دهه چهل خورشیدی این داستان شروع شد کم کم جزئی از شهر می‌شدند ولی بعداً این ادبیات در توسعه و مدیریت شهری ما وارد شد در لحظه‌ای که الان هزار چهارصد و دو هستیم.یک مسئله خیلی مهمی داریم سر این که آمار و اطلاعات ما به آخرین سرشماری نفوس مسکن کشور در سال نود و پنج وابسته است .
شرکت بازآفرینی شهری ایران دو هزار و بیست محله را به عنوان محلات هدف بازآفرینی بعد از قانون و مصوبه‌ای که برایشان مصوب شده در کشور انتخاب کردند.
البته بعضی از محلات در داخل شهر بافت شهری هست بعضی هایشان در حاشیه شهرها هستند می‌توانیم به عنوان جامعه هدف مطرح کنیم یک ابعاد گسترده‌ای دارد همان جایی که صحبت میکنیم قبل از برنامه حاشیه‌نشینی باید از موضوع اقتصادی اجتماعی آموزشی به آن نگاه کرد؛ و به هر جهت این‌ها هم انسان‌هایی هستند که اهل این مملکت هستند و یا ممکن است مهاجر باشند ولی به دلیل شرایطی رفتند در یک محدوده‌ای که شاید زیرساخت و امکانات و مثل داخل شهر یا مثل حتی شهر‌های بزرگ‌تر ندارد به هر جهت آن‌ها هم حقی دارند و این یک چالش است.
سوال: آقای امینی اصلاً مولفه‌های اصلی بروز پدیده حاشیه‌نشینی چی هست حالا به هر حال ما هم در دنیا تنها جایی نیستیم که این پدیده را داریم قطعا خیلی از کشور‌ها با این پدیده دارند دست و پنجه نرم می‌کنند، اما برای ما شاید یک مقداری در سال‌های اخیر محور و موضوع اهمیتش بیشتر شده شما برایمان تبیین بفرمایید ؟
امینی: مؤلفه‌هایی که می‌تواند موجب بروز حاشیه‌نشینی و سکونتگاه‌های غیررسمی شود کم توجهی به اقتصاد روستا‌ها و مناطق محروم توسعه اجتماعی و فرهنگی است عدم توجه به مسائل زیست محیطی و جلوگیری از اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های آسیب‌رسان به محیط زیست و عدم ترغیب تولیدکنندگان رسانه‌ای به ترویج ارزش‌های روستاییان که از این برنامه‌ها انتظار داریم. از خود صدا و سیما که تبیین مسائل و مشکلات شهرنشینی هم در اینجا بشود که در واقع آن‌ها یک آمال و آرزو‌ها و یک مدینه فاضله را ازین مهاجرت‌ها تصور نکنند .
سوال: واقعاً اگر اقتصاد روستا اقتصاد پویایی باشد خیلی از جوان‌های روستا در همان روستا می‌مانند و و از همان‌جا امرار معاش می‌کنند کارآفرینی می‌کنند؛ و شاید بی‌نیاز از آمدن به شهرها بشوند حالا بی‌شمار و مشکلاتی که خود خالی شدن روستا‌ها از نیرو‌های جوان و سکنه فعال دارد که بحث مفصلی است . بفرمایید بحث اینکه مشکلات شهرنشینان این گونه که باید تبیین نشده از طرفی رسانه‌ها سیمای درستی هم به تصویر نکشیدند نقش سازمان‌های مردم نهاد نقش گروه‌های مردمی که همیشه هم یکی از نقاط هدف شان مرکز حاشیه‌ای بوده چی هست؟
امینی: گروه غیردولتی گروه جهادی گروه داوطلبان مؤسسه خیریه جماعتی هستند که دلشان می‌خواهد که خدمات یا اون بهره‌مندی که شاید آدم‌ها تو جای دیگر ندارند را ارائه کنند.یکی از مناطقی که این گروه‌های اجتماعی و فعالان و سازمان‌های غیردولتی می‌روند مناطق محروم هست و بخشی از آن مناطق حاشیه‌ای هست، خوب این سازمان‌ها و گروه‌ها چه خدماتی می‌توانند ارائه کنند بیشتر خدمات اجتماعی و خدمات فرهنگی هست و مشکل در مناطق حاشیه‌ای وجود دارد زیرساخت‌ها هست. همان توسعه کالبدی و فضایی یعنی نبود یا کمبود زیرساخت‌هایی که می‌تواند مرکز درمانی باشد یا مدرسه باشد.
موضوعات متفاوتی وجود دارد گروه‌های غیردولتی گروه‌های داوطلبانه نمی‌توانند در مسائل زیرساختی وارد شوند از طرف دیگر ما مسئله‌ای که داریم سیاست‌های دولتی است که برای توسعه شهری توسعه اطراف شهر یا حتی شهرستان‌ها باید برنامه‌ای وجود داشته باشد. به این چالش بر می‌خورند متولی اینجا کی هست؟
متولی اصلی می‌شود استانداری و فرمانداری در گام بعدی می‌شود شهرداری‌ها و دهیاری‌ها پس هر محدوده سکونتگاه‌های انسانی یا زیر مجموعه شهری است و یا زیر مجموعه روستایی است اول باید این روشن شود که چه کسی برای کجا مسئول پاسخ‌گویی و خدمات‌رسانی است.حالا این از خدمات می‌تواند آموزش و پرورش باشد می‌تواند مراکز فرهنگی باشد یا زیرساخت‌های دیگر. امکان دارد مثلاً با همکاری هلال احمر یا شهرداری‌ها یا هرجای دیگری بیایند یک سری مثلاً خدمات درمانی ارائه شود. مثلاً نیرو‌های نظامی می‌آیند در اردوی جهادی خدماتی را ارائه کنند ولی این‌ها همه مسکن هستند.ما در کشور به یک برنامه‌ریزی پایه‌ای برای مناطق حاشیه‌ای نیاز داریم.
نظر شما