یک تیر و چند نشان با تبدیل اراضی شیبدار به باغ

طرح توسعه باغ ها در اراضی شیب دار و کم بازده یکی از طرح هایی است که می تواند زمینه رونق تولید را در بخش کشاورزی مناطق کوهستانی فراهم کند.

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای مرکز کهگیلویه و بویراحمد، توسعه باغ ها در اراضی شیب دار، یکی از طرح های مهم حوزه کشاورزی در راستای تامین امنیت غذای کشور است. این تکلیف قانونی که در ماده پ ماده 31 قانون برنامه ششم توسعه بدان تاکید شده است، آثار و مزایای متعددی مثل اشتغالزایی، ارزآوری را به دنبال خواهد داشت. در ماده 31 قانون برنامه توسعه ششم در الزام دولت به استقرار باغات روی اراضی شیبدار چنین آمده است: افزایش تولید محصولات راهبردی و تبدیل پانصد هزار هکتار از اراضی شیبدار به باغات.

از ویژگی های عمده توسعه باغات در اراضی شیب دار می توان به استفاده از اراضی درجه دو یا سه به باغ های دیم، اختصاص عرصه های عموما با شیب بالای 12 درجه به باغ های دیم، ایجاد سامانه های آبگیر باران به عنوان مهمترین فاکتور توسعه باغ های دیم، ایجاد توسعه پایدار در مناطق و افزایش بهره وری استفاده از منابع پایه اشاره کرد.

با تبدیل اراضی شیبدار به باغ در بخش‌های مختلف از ایجاد درآمد و اشتغال پایدار برای جوامع محلی گرفته تا ایجاد پوشش مناسب گیاهی به منظور حفظ خاک و جلوگیری فرسایش آن، جلوگیری از بروز سیلاب های فصلی و خسارات آن که در سال‌های اخیر به سبب تغییرات اقلیمی و آب هوایی جهان و کشورمان با کمترین بارش رگباری و نقطه‌ای شاهد جاری شدن سیلاب و خسارات ناشی از آن هستیم، امری ضروری و انکار ناپذیر است.

انتقاد و حمایت برخی کارشناسان از این طرح

عمدتا کارشناسی حوزه منابع طبیعی و وزارت نیرو با این طرح مخالفت دارند و آن هم به دلیل وجود خشکسالی های پیاپی و کمبود محسوس آب سفره های زیرزمینی است که انها معتقدند که رونق تولید و کشت محصولات باغی در اراضی به کاهش بیش از پیش منابع ابی منجر خواهد شد.همچنین آنها به تعرض بیشتر به اراضی ملی و منابع طبیعی را از دیگر چالش های مهم اجرای این طرح می دانند.

موافقان و کارشناسان حوزه کشاورزی اما معتقدند که اجرای طرح توسعه باغ و محصولات باغی در زمین های شیب دار به افزایش عمر خاک و جلوگیری از فرسایش و فرورفتگی و فرونشست زمین به عنوان یکی از بحران های کنونی زیست محیطی کمک شایانی خواهد کرد.

آنها همچنین معتقدند که توسعه باغ ها در زمین های شیب دار از قضا و در شرایط خشکسالی می تواند به رونق بیش از پیش تولیدات ، افزایش صادرات، ایجاد اشتغال و کمک به معیشت خانواده ها به ویژه مجامع محلی نیز در شرایط بحرانی کمک کند.

ابوذر محمدی دانشجوی دکترای کشاورزی با یک تیر و چند نشان دانستن طرح تبدیل اراضی شیبدار به باغ های مثمر در کهگیلویه و بویراحمد، تصریح کرد: که حفظ خاک، جلوگیری از بروز سیل و خسارات آن، ایجاد درآمد و اشتغال پایدار و نیز خودکفایی در تولید از جمله مزایای اجرای این طرح است.

وی اضافه کرد: شرایط اقلیمی و آب و هوایی کهگیلویه و بویراحمد که به تنهایی سه اقلیم از پنج اقلیم آب و هوایی جهان را در خود جای داده و خاکی مستعد برای زراعت و باغبانی دارد، سبب شده تا هم اکنون در این استان دها محصول تولید شود که شامل انگور، سیب، گردو، انار، ، خاویار، دانه روغنی کلزا، گندم، چغندرقند، گوشت مرغ، جو، آفتابگردان، برنج، هلو، آلو، خرمالو و زیتون می شود.

صاحب نظران با اشاره به اینکه بهره برداران استان اکنون ۴۳هزار هکتار باغ میوه از انواع مرکبات، دانه دار و هسته دار دارند تاکید می کنند که با استفاده از ظرفیت زمین های شیبدار می توان وسعت باغستان های استان را به میزان قابل توجهی افزایش داد.

سرپرست امور باغبانی جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: ۲۶ هزار هکتار زمین شیبدار منابع ملی و چهارهزار هکتار مستثنیات در استان وجود دارد که در صورت مشارکت بهره برداران و دولت می تواند ظرفیتی ارزشمند برای رونق تولید و کشاورزی پایدار باشد.

نیرومند صیادی افزود: ایجاد باغ در زمین های شیبدار کهگیلویه و بویراحمد ضمن کمک به افزایش درآمد کشاورزان به حفظ منابع ارزشمند آب خاک کمک می کند.

فرصت ها و چالش های توسعه باغها در اراضی شیب دار
وی بیان کرد: احداث باغ در زمین های شیبدار استان از ۲ طریق با همت بهره برداران یا مشارکت دولت امکان پذیر است که البته در صورت اتکا به منابع مالی محدود دولت این کار با کندی پیش خواهد رفت.

سرپرست امور باغبانی جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: هدف تبدیل اراضی شیب دار دیم در مناطق مستعد افزایش بهره وری زمین ،افزایش نفوذپذیری و ذخیره آب ، اشتغال ، سطح تولید محصولات باغی و جلوگیری از فرسایش خاک است.

صیادی عنوان کرد: در طرحی جهاد کشاورزی در دست اجرا دارد ۷۰ درصد از اعتبار مورد نیاز خرید نهال از طریق اعتبارات دولتی و ۳۰ درصد دیگر از طریق بهره برداران تامین می شود.

صیادی ابراز کرد: در سالهای اخیر حدود300هکتار باغ در اراضی شیب دار و سایر مناطق مستعد در شهرستان های دنا،کهگیلویه، مارگون،گچساران ، باشت و بویراحمد احداث شده است.

وی اظهار کرد: حدود 30 هزار نهال از گونه های انگور ، مرکبات و بادام در زمین های شیبدار ومستعد کهگیلویه و بویراحمد کاشته شد.

صیادی عنوان کرد: دولت به منظور تشویق کشاورزان مناطق محروم و دوردست افزون بر نهال یارانه دار هزینه های حفر گودال برای کاشت نهال را هم تامین کرده است.

وی با اشاره به اینکه سالیانه ۳۱۵هزار تن انواع میوه شامل، سیب، مرکبات، میوه‌های هسته دار و دانه دارانی مانند انگور و انار در ۴۳ هزار هکتار باغستان کهگیلویه و بویراحمد تولید می شود ابرازامیدواری کرد: همت برای توسعه باغ در زمین های شیبدار بتواند تولید انواع میوه در استان را افزایش و به بهبود درآمد بهره برداران کمک کند.

علی اکبری کارشناس ارشد کشاورزی می گوید: با بررسی انجام شده کهگیلویه و بویراحمد دارای اراضی شیبدار ظرفیت کشت برای محصولات باغی دیم فراوانی دارد ‌که بخش زیادی از آن در مناطق سردسیری و نیمه گرمسیری قرار دارد و اکنون زیر کشت محصولاتی مانند گندم و جو می رود که می توان با کاشت درختانی از نوع انگور ،انجیر و بادام ضمن درآمدزایی بیشتر به حفظ حاصلخیزی خاک کمک کرد.

وی تاکید می کند که تبدیل مزارع واقع در زمین های شیبدار با کاهش نیاز به شخم به حفظ حاصلخیزی خاک کمک کرده و ارزش درآمدزایی برای باغداران را افزایش می دهد.

همچنین تثبیت خاک، جلوگیری از فرسایش، تولید، درآمد و اشتغال از مهمترین مزایای کشت باغ در زمین های شیب دار از منظر سایر کارشناشان بخش کشاورزی است.

آنان مقابله با فرسایش خاک، حفظ و احیای منابع طبیعی و جلوگیری از تصرف اراضی، پیشگیری از تغییر کاربری‌های نامناسب زمین‌های کشاورزی و ملی، استفاده از روان آب‌های سطحی، استفاده از آب سبز با هدف افزایش بهره وری در باغ‌های دیم، حفاظت از آب و خاک را از دیگر مزایای توسعه باغ در زمین های شیبدار عنوان می کنند.

شیروان درفش که دارای بیش از یکصد اصله درخت گردو در اراضی شیبدار بویراحمد است می گوید: حدود شش سال طول می کشد تا درختان گردو به ثمر برسد و طی این مدت بهره بردار هیچگونه عایدی از زمین ندارد و اگر جهاد کشاورزی در این زمینه کمک های لازم را انجام دهد بدون شک می تواند مثمر ثمر باشد.

محمد اکبری دیگر باغدار اراضی کشاورزی هم می گوید: چشمه ها در شرایط کم آبی خشک می شود و ما در اواخر تابستان با بحران کم آبی مواجه می شویم راهکارش هم این است که منابع بزرگ ذخیر آب احداث کنیم تا در شرایط کم آبی از ذخیره آن استفاده کنیم و این همت و کمک جهاد کشاورزی را می طلبد.

دیگر کشاورزان هم از نبود بازار مناسب برای فروش محصولاتی مانند گردو، سیب، هلو ، انگو و .... گلایه داشت و گفتند: محصولات توسط دلالان به قیمت های بسیار پایین خریداری می شود و در این زمینه با توجه به هزینه های نهاده ها متضرر می شویم.

اقتصادی تر از زراعت گندم و جو

همچنین روح الله فلاحت کارشناس کشاورزی با بیان اینکه ایجاد باغ های مثمر در اراضی شیبدار، اقتصادی تر از زراعت گندم، جو و دانه روغنی کلزا است، گفته سازمان جهاد کشاورزی از افرادی که اراضی شیبدار خود را به باغ تبدیل کنند، حمایت می‌کند.

وی شهرستان های بویراحمد و دنا و بخش هایی از کهگیلویه و باشت را دارای بیشترین استعداد برای توسعه باغها در اراضی شیبدار دانست و اضافه کرد: متوسط عملکرد هر هکتار اراضی شیبدار در زراعت گندم، جو و دانه روغنی کلزا حدود ۲ تن است در حالی که با تبدیل اراضی به باغ مثمر این عدد به حداقل ۶ تن افزایش خواهد یافت.

وی بابیان اینکه این افراد به درآمد کم اما سالانه زراعت خود قانع‌اند، اضافه کرد: برای تشویق و ترغیب بیشتر افراد جهت تبدیل اراضی شیبدار به باغ های مثمر که حداقل سه برابر بیشتر نسبت به زراعت برای آنها درآمد دارد باید نسبت به انجام بیشتر فعالیت‌های آموزشی، ترویجی و فرهنگ‌سازی توسط کارشناسان جهادکشاورزی و رسانه‌های ارتباط جمعی اقدام شود.

کارشناسان معتقدند که برای بهره‌مندی از مزایای قابل توجه تبدیل اراضی شیبدار به باغ های مثمر از جمله مباحث اقتصادی آن مانند افزایش چند برابری درآمد و اشتغال و نیز توسعه گردشگری کشاورزی آن، باید به اجرای این طرح ملی با انجام فعالیت‌های فرهنگی، اعمال سیاست‌های تشویقی و کمک‌های بلاعوض بیشتر شتاب داد.

محمد احمدی دانشجوی دوره دکتری رشته کشاورزی گفت : کشاورزی دانش محور در یکصد سال اخیر وارد ایران شده اما تاکنون آن طور باید نتوانسته ایم از دانش روز برای توسعه این بخش اقتصادی بهره وافر ببریم.

وی معتقد است توسعه بخش کشاورزی در ایران و به تبع آن در همه ابعاد نیاز به تهیه نقشه راه علمی دارد تا بر اساس آن گامهای تدریجی توسعه را برداشت.

احمدی یادآور شد: برنامه ریزان امر باید در همه استان‌ها ظرفیت‌های مختلف بخش کشاورزی را شناسایی و براساس اقلیم آن منطقه طرح تدوین کنند تا درآمد این بخش بیش از گذشته افزایش یابد.

گردشگری کشاورزی از جمله ظرفیت‌های فراموش شده صنعت گردشگری ایران است که توسعه آن نیازمند شناسایی و تهیه و تدوین طرح و فراهم کردن زیرساخت های این بخش اقتصادی است.

توسعه این نوع جدید از گردشگری در کهگیلویه و بویراحمد که از ظرفیت‌هایی نظیر اقلیم‌های گوناگون، تنوع محصولات کشاورزی و اقامتگاه‌های بوم‌گردی متنوع برخوردار است می‌تواند زمینه اشتغال‌زایی و رونق اقتصادی به‌ویژه در روستاها را فراهم سازد.

نویسنده: محمدجعفر درزاده

منبع: خبرگزاری صدا و سیما