کاهش شدید سرمایه گذاری خارجی در جهان

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صداوسیما ، کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد‏، آنکتاد در گزارشی اعلام کرد: مجموع سرمایه گذاری خارجی در جهان در سال ۲۰۲۱ به یک تریلیون دلار کاهش یافته که این رقم ۳۵ درصد کمتر از رقم ثبت شده در سال قبل است.

این میزان همچنین کمترین میزان سرمایه گذاری خارجی در سراسر جهان از سال ۲۰۰۵ بدین سو محسوب می‌شود. بیشترین کاهش در سرمایه گذاری خارجی مربوط به کشور‌های توسعه یافته بود که نسبت به سال قبل ۵۸ درصد کمتر شده است.

همچنین به تفکیک آماری، سرمایه گذاری خارجی در اروپا ۸۲ درصد و در منطقه آمریکای شمالی (شامل ایالات متحده آمریکا، کانادا و مکزیک) ۴۲ درصد کاهش یافته است. این کاهش در سرمایه گذاری خارجی در کشور‌های در حال توسعه از همه کمتر و تنها معادل ۸ درصد به طور متوسط بوده است. در بین کشور‌های مختلف، چین به مانند سال گذشته همچنان اصلی‌ترین مقصد سرمایه گذاری‌های خارجی در جهان بوده و در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۴۹ میلیارد دلار سرمایه جذب کرده است.
این رقم به نسبت سال ۲۰۲۰ بیانگر افزایش ۶ درصدی بوده و به این ترتیب چین تنها اقتصاد در بین اقتصاد‌های بزرگ محسوب می‌شود که روند جذب سرمایه خارجی آن صعودی باقیمانده است.
براساس گزارش آنکتاد، اصلی‌ترین دلیل کاهش قابل توجه سرمایه گذاری خارجی جهان در سال ۲۰۲۱ ناشی از شیوع کرونا و نگرانی از فضای نامطمئن ایجادشده از آن بوده است.
تخمین زده می‌شود که با پیشرفت در مقابله با کرونا در سالجاری، روند سرمایه گذاری خارجی مجددا به جریان افتاده و کشور‌های مختلف شاهد ورود موج جدیدی از سرمایه‌ها از خارج از مرز‌های خود باشند. با این حال انتظار می‌رود امسال هم کرونا به مانند سال قبل به عنوان اصلی‌ترین عامل کاهش انگیزه سرمایه گذاران خارجی برای انجام پروژه‌های جدید عمل کند.

سابقه دلار ($) در آمریکا
کلمه دلار از نام تالر (thaler) یک سکه نقره در منطقه ساکسون سفلی که به مدت چهارصد سال در سراسر اروپا رواج داشت گرفته شده است. این کلمه در منطقه چک، تولار (Tolar) و در انگلیسی دلار تلفظ می‌شد. تا قرن هجدهم این سکه در اروپا رواج داشت. اما علامت دلار ($) هم که نشانه پول ملی امریکا در سراسر جهان هست، نیز در واقع نشانه پزوی اسپانیا است که به مرور بر دلار اطلاق شده است. تا پایان سال ۱۷۷۸ ارز قاره‌ای در میان مردم آمریکا رواج داشت. این ارز‌های قاره‌ای در آن زمان تنها از یک پنجم و یا یک هفتم ارزش اسمی خودشان برخوردار بودند. کنگره آمریکا در آن زمان به حذف اسکناس‌های قدیمی و انتشار اسکناس‌های جدید مباردت ورزید. در دهه ۱۷۹۰، ارزش همان ارز‌های قاره‌ای نیز به شدت کاهش یافت. در سال ۱۷۹۲، قرار شد که هر هشت رئال اسپانیا که برابر با یک دلار به عنوان پول ملی آمریکا تعیین شود. در ان زمان جورج واشنگتن رئیس جمهوری آمریکا بود و به سیاست‌های مالی و پولی توجه خاصی نشان می‌داد. الکساندر هامیلتون، وزیر خزانه داری وقت، مامور شد تا لایحه‌ای برای دلار بنویسد و قانون ۱۷۹۲ که دلار را پایه پولی آمریکا در نظر گرفته می‌شد، تحت نظارت او تصویب شد. تا آن زمان، مستعمره نشینان آمریکا از پزوی اسپانیا برای مبادلات خود استفاده می‌کردند. نکته قابل توجه اینکه آنچه اکنون به عنوان ارز‌های ملی در سراسر دنیا رواج یافته است مانند ریال عربستان و ایران، رئال برزیل، پزوی هشت کشور آمریکای لاتین، یوآن چین و ین ژاپن یکی از مضرب‌های پولی اسپانیا بوده اند.

در قرن نوزدهم، سکه و اسکناس‌های دلار در مقابل پشتوانه‌های مالی ضرب می‌شد. از سال ۱۸۶۳ با تصویب قانون بانکداری ملی در آمریکا و در بحبوحه جنگ شمال و جنوب در این کشور، دلار به عنوان پول رایج این کشور شناخته شد.
در سال ۱۸۷۸ براساس قانون بلند- آلیسون، قرار شد دولت هر ماه بین دو میلون تا چهارمیلیون دلار نقره به ارزش قیمت بازار خریداری کند و آن‌ها را به دلار‌های نقره تبدیل کند. افشای وجود مقادیر بسیار زیادی نقره در غرب ایالات متحده آمریکا در اواخر قرن نوزدهم، یک جنجال سیاسی به پا کرد؛ زیرا این میزان ذخایر نقره، می‌توانست نفوذ سیاسی بسیار زیادی برای غرب آمریکا به دست آورد. از سال ۱۹۶۵، پشتوانه طلا و نقره از دلار برداشته شد و آمریکا بدون پشتوانه دلار منتشر کرد و با کمک‌های دلاری به سراسر جهان، این پول بدون پشتوانه را به اندازه طلا و نقره با ارزش کرد.

دلار در جهان
تا قرن نوزدهم، تقریبا دلار در سراسر جهان شناخته شده نبود. در آن زمان پوند انگلیس، مقبولیت جهانی داشت. اولین بار"نیلی بلای" در کتاب ۷۲ روز دور دنیا در سال‌های ۱۸۸۹ – ۱۸۹۰، خاطر نشان می‌کند که دلار در آن زمان برای اکثر مردم جهان ناشناخته بود. او برای اولین بار دلار را در نیویورک دید. بعد از جنگ جهانی اول و دوم و تاسیس دو نهاد مالی صندوق بین المللی پول و بانک جهانی، دلار آمریکا به تدریج به عنوان ارز پایه در سراسر جهان شناخته شد. به دلیل آشفتگی‌های مالی بعد از جنگ جهانی دوم در اوایل دهه ۱۹۶۰ حدود ۶۰ بانک بزرگ اروپایی و آمریکایی به دنبال راهکاری برای تبادل پیام‌های بین بانکی از طریق یک اتوماسیون بانکی بین المللی بودند.
در دسامبر سال ۱۹۶۷، هفت بانک معتبر در آمریکا، اتریش، انگلستان، دانمارک، سوئیس، فرانسه و هلند، تحقیقاتی در این زمینه انجام دادند. ۷۳ بانک در این هفت کشور نیز هزینه‌های این پژوهش را تقبل کردند. مطالعات به صورت جدی از سال ۱۹۷۱ اغاز شد و پس از یک سال، نتایج آن در سال ۱۹۷۲ ارائه شد. در نهایت در ماه مه ۱۹۷۳، سوئیفت با عضویت ۲۳۹ بانک از ۱۵ کشور در شهر لا هولپ در نزدیکی بروکسل، پایتخت بلژیک تأسیس شد.
دلار در این نظام مالی هم نقش تعیین کننده‌ای دارد و به عنوان ارز مرجع در نظر گرفته می‌شود که به آن U- Turn یو ترن، گفته می‌شود. بر این اساس هر ارزی که قرار است از مکانیزم سوئیفت مبادله شود، باید ابتدا به دلار آمریکا تبدیل شود و بعد از آن به حساب مقصد وارد شود. در حال حاضر، ۴۳ درصد مبادلات مالی جهان به دلار صورت می‌گیرد و ۶۱ درصد از ذخایر ارزی در کل جهان به دلار است. ۳۰ درصد ذخایر ارزی در جهان نیز یورو است؛ که البته با توجه به وجود بحران‌های بدهی در منطقه یورو، آینده مطلوبی برای این ارز هم تصو نمی‌شود.

افول ارزش دلار در داخل آمریکا
بسیاری از تحلیلگران اقتصادی در داخل آمریکا پیش بینی کرده اند که حتی احتمال فروپاشی دلار یکی از ده چالش اصلی آمریکا در دو دهه آینده است. ارزش یک دلار در سال ۲۰۱۸ برابر با چهار سنت در سال ۱۹۱۳ است. به عبارت دیگر آنچه که در سال ۱۹۱۳ آمریکایی‌ها می‌توانستند با یک دلار خریدار کنند در حال حاضر همان را باید با ۲۲ دلار و چهل و یک سنت بخرند. به نوشته جان اسمیت، این وضعیت پایدار نیست و همچنان روند رو به افول ارزش دلار ادامه دارد. جوزف هیلمن، یک کارشناس اقتصادی درپاسخ به این سئوال که آیا احتمال فروپاشی دلار وجود دارد یا خیر، می‌گوید، قطعا این اتفاق خواهد افتاد. از نظر او با توجه به بدهی‌های آمریکا، دلار بین ده تا بیست سال آینده فروخواهد پاشید. از نظر تحلیلگران اقتصادی به دلار طی یک یا دو دهه آینده ارزش خود را به طور کامل از دست خواهد داد، از نظر این تحلیلگران، بعد از جنگ جهانی دوم، دلاری که توسط طلا پشتیبانی می‌شد، به عنوان اولین ارز ذخیره جهان به رسمیت شناخته شد و اهمیت بالایی پیدا کرد. در سال ۱۹۷۱، ریچارد نیکسون، پشتوانه طلا را از دلار برداشت و ارزش دلار از همان زمان به شدت کاهش یافت. در آن زمان منتقدان سیاست نیکسون معتقد بودند که او می‌توانست نفت را پشتیبان دلار قرار دهد تا ارزش دلار کاهش نیابد. برخی سال ۱۹۸۵ را آغاز افول دلار می‌دانند. در سال ۱۹۹۲ در حالی که جهان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی را با حیرت می‌نگریست، دور از چشم دوربین‌ها و جنجال‌های رسانه ای، دلار به پایین‌ترین ارزش خود رسید. این روند بعد از یازده سپتامبر اندکی ترمیم یافت. همچنین از سال ۲۰۰۱-۲۰۰۲ برخی از کشور‌های بزرگ تولیدکننده نفت تصمیمی گرفتند برای خرید و فروش نفت از ارز‌های دیگری استفاده کنند. اما در سال ۲۰۰۸ با عمیق شدن بحران اقتصادی برخی کشور‌ها بار دیگر به دلار بازگشتند، اما باز هم ارزش دلار به ۱۹۸۵ نرسید.
ارزش دلار همچنین در مقابل ارز‌های دیگر از جمله یورو هر روز بیشتر ارزش خود را از دست می‌دهد. در سال ۲۰۱۷ با وجود این که ارزش دلار حدود ۲۵ درصد در مقایسه با سال ۲۰۱۴ افزایش یافت، اما اساس ارزش دلار در مقابل یورو به شدت کاهش یافته است. از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۲ ارزش دلار در مقابل یورو تا ۵۴.۷ درصد کاهش یافته است. در همین مدت، بدهی آمریکا سه برابر شده و از ۶ هزار میلیارد دلار به ۱۵ هزار میلیارد دلار رسید. وضعیت بدهی آمریکا در سال ۲۰۱۸ شرایط بسیار وخیم تری دارد به طوری که در حال حاضر، بدهی آمریکا با رسیدن به ۲۱ هزار میلیارد دلار برابر با صد درصد تولید ناخالص داخلی است. شاید همین وضعیت آمریکا را مجبور کند تا ارزش دلار خود را کاهش دهد تا بتواند بدهی‌های خود را آسانتر پرداخت کند.

در جدول زیر افول ارزش دلار از سال ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۸ نشان داده می‌شود:

افول ارزش دلار در خارج آمریکا
تحریم‌های آمریکا بر بیش از نیمی از بشریت یعنی حدود سه میلیارد نفر در جهان و اتباع حدود صد کشور باعث شده است که برخی کشور‌ها بویژه اتحادیه اروپا و روسیه به فکر ساز و کار‌هایی برای عبور از دلار باشند. ژو چیائوچان، رئیس بانک مرکزی چین در سال ۲۰۱۷ اعلام کرد که در معاملات نفتی یوان را جایگزین دلار خواهد کرد تا رشد اقتصادی جین حفظ شود. با توجه به اینکه چین دارای بیشترین ذخایر ارزی دلاری در جهان است، این تحول یک هشدار قابل توجه برای دلار آمریکاست. در عین حال آمریکا بزرگترین بدهکار دلاری به چین است و کاهش ارزش دلار به نفع چین نیست. با وجود این در سال ۲۰۱۸، پکن خرید نفت با یوان را آغاز کرد. مقامات چینی در ۲۶ ماه مارس ۲۰۱۸ از ثبت اولین قرارداد نفتی خود با پول ملی این کشور برای مقابله با سلطه دلار خبر داد. با توجه به اینکه چین در حال حاضر بزرگترین واردکننده نفت خام در جهان است، به اعتقاد تحلیلگران این کشور می‌تواند یوان نفتی را جایگزین دلار نفتی کند.