خودکفایی در کشاورزی شامل بخش‌های متعددی می‌شود از مواد اولیه تولید و خود تولید و فرآیند آن گرفته تا کنترل بازار. برای قطع وابستگی باید نگاه درونزا داشته باشیم.
* گندم، مهم ترین کالای استراتژیک کشور
گندم یکی از استراتژیک‌ترین اقلام کشاورزی درکشور است که باید مورد توجه ویژه قرار گیرد. باید چرخ زندگی گندمکار بچرخد تا به سمت کشت دیگری نرود. خرید تضمینی محصول و حمایت از کشاورز با قیمتی که برای او بیارزد باید انجام شود. درآمد کشت یکبار در سال، نمی‌تواند کفاف خرج یک سال کشاورز را بدهد، پس سراغ کشت دیگر می‌رود. باید همه مسئولین چه در جهاد کشاورزی، چه در وزارت نیرو و ... از کشاورز حمایت کنند و روی محصولات اساسی و استراتژیک او سوبسید بدهند. باید بدانیم بدون تولید برنج و گندم و دانه‌های روغنی کافی، وابسته هستیم اما بدون هندوانه نه.
ـ خرید تضمینی، افزایش‌دهنده تولید گندم
اگر قیمت خرید تضمینی گندم مناسب و به موقع باشد اثر مناسبی بر افزایش تولید این محصول خواهد داشت. در دو سال گذشته 85 درصد نیاز کشور به گندم در داخل تولید شده است. با اجرای طرح های افزایش تولید گندم در سه سال آینده ، کشور در تولید این محصول خودکفا می شود.[1]
ـ لزوم ایجاد الگوی کشت پایدار گندم
سیاست خرید تضمینی یکی از سیاست های حمایتی است اما بخش کشاورزی کشور دچار مشکلاتی است که قیمت تمام شده تولید گندم را افزایش می دهد. دولت ها آسان ترین راه را که همان خرید تضمینی است انتخاب می کنند در حالی که تولید به عوامل بسیاری بستگی دارد. بهره وری در تولید گندم در ده سال گذشته تغییر زیادی نداشته است. بیشترین تولید گندم کشور در بخش دیم است و این یعنی اگر باران ببارد گندم داریم و اگر باران نبارد نداریم. افزایش دو برابری تولید یک محصول در یکسال پایدار نیست. در حالی که در سال 83 جشن خودکفایی گندم برپا شد، اما در سال 93 هفت تن گندم وارد شد. به دلیل نظارت کافی گندم های وارداتی با گندم های تولید داخل مخلوط و برخی محموله های این محصول دو یا سه بار به دولت فروخته می شود. عملکرد وزارت جهاد کشاورزی در بخش تولید گندم مقطعی است. الگوی کشت پایدار گندم وجود ندارد. فشار افزایش قیمت خرید تضمینی این محصول به مردم و صنایع وارد می شود.[2]
ـ لزوم مشارکت کشاورزان در تصمیم‌گیری‌های دولت
قیمت خرید تضمینی گندم بیش از بهای هزینه های تولید این محصول است. وزارت جهاد کشاورزی کشاورزان را در تصمیم گیری ها مشارکت دهد.[3]
ـ امیدواری برای خودکفائی در تولید گندم
ایران قصد دارد در آینده با افزایش میزان محصول گندم خود در تولید این کالا به خودکفایی برسد، اما همچنان به واردات ذرت و جو وابسته خواهد بود. با توجه به میزان سطح زیر کشت گندم، مشکل ما بیشتر مربوط به میزان محصولی است که برداشت می‌شود. ما امیدواریم با افزایش میزان برداشت محصول به خودکفایی برسیمتولید گندم داخلی از بهبود شیوه‌های آبیاری و تکنولوژی مربوط به بذرها منتفع خواهد شد.[4]
ـ ابزار رسیدن به خودکفایی کشاورزی در کشور موجود نیست
دوستانی که حرف از خودکفایی می‌زنند، غیرعملی و غیرعلمی فکر می‌کنند. خودکفایی از کجا می‌خواهد به وجود بیاید؟ با بارش 202 میلیمتری! با آب‌هایی که رو به اتمام است، می‌خواهیم خودکفا شویم؟ من از شما سؤال می‌کنم شما وقتی آب ندارید، با چه ابزاری می‌خواهید خودکفا شوید؟! حالا زمین کشاورزی هم زیاد داشته باشید،به من مارک ضد خودکفایی نزنید! من حرفم این است ما نمی‌توانیم در شرایط کنونی خودکفا شویم؛ چون ابزارش را نداریم. خودکفایی خیلی چیز خوبی است، صادرات هم خیلی خوب است، اما مسأله، دو دو تا چهار تاست. مسأله، شعار سیاسی نیست. بعضی‌ها این روزها با واژه خودکفایی بازی سیاسی می‌کنند. .[5]
ـ جدول تولید، واردات و صادرات:
|
سال |
1389 |
1390 |
1391 |
1392 |
1393 |
|
نرخ وابستگی به واردات بر اساس محصولات اساسی و راهبردی |
1/ 0 |
4/ 1 |
4/ 54 |
7/ 32 |
|
|
ضرایب خودکفایی |
0 / 91 |
1 / 68 |
3/ 57 |
7/ 67 |
|
|
صادرات (هزارتن) |
555 |
10 |
3 |
0 |
|
|
واردات (هزار تن) |
868 |
282 |
6700 |
3960 |
6954 |
|
تولید (هزار تن) |
12142 |
8678 |
8816 |
9304 |
|
از آغاز برداشت گندم تا تاریخ 25 شهریورماه سال جاری (1394)، 8 میلیون و 4 هزار و 613 تن گندم مازاد بر نیاز کشاورزان به صورت تضمینی خریداری شده که این میزان خرید در مقایسه با سال گذشته 20 درصد رشد داشته است. ارزش ریالی گندم خریداری شده 9 هزار و 319 میلیارد تومان بوده که تاکنون مبلغ 8 هزار و 789 میلیارد تومان آن به کشاورزان پرداخت شده است.
بنابر این گزارش، استان های خوزستان با 963 هزار تن،گلستان با 891 هزار تن و فارس با 793 هزار تن تاکنون بیشترین میزان گندم مازاد بر نیاز کشاورزان را به صورت تضمینی خریداری کرده اند.[6]
خودکفایی در کشاورزی شامل بخش‌های متعددی می‌شود از مواد اولیه تولید و خود تولید و فرآیند آن گرفته تا کنترل بازار. برای قطع وابستگی باید نگاه درونزا داشته باشیم. اما این به معنی انزوا و قطع رابطه با دنیا نیست، می‌توان حتی در حداکثر ارتباط با کشورها، کف نیازها را در کشور تولید کرد. منابع و نیروی کار وجود دارد، نیاز به مدیریت جدی است.
[1] ـ اسفندیارپور، مشاور وزیر جهاد کشاورزی و مجری طرح گندم، تسنیم، 15/ 11/ 1394
[2] ـ مانی جمشیدی کارشناس مسائل کشاورزی، تسنیم، 15/ 11/ 1394
[3] ـ غلامرضا فصیحی گندم کار نمونه، تسنیم، 15/ 11/ 1394
[4] ـ محمود حجتی، وزیر کشاورزی، تسنیم، 09/ 11/ 1394
[5] ـ عیسی کلانتری، مشاور معاون اول رئیسجمهور، اقتصاد آنلاین 16/ 04/ 1394