چکیده نشست:

     - امروز کشور ما 300 میلیون تن نیاز غذایی دارد و ما فقط 100 میلیون تن قادر به تولید داخلی هستیم.

     - محصولات تراریخته با کاهش مصرف سموم شیمیایی، ابتلا به بیماری ­هایی چون سرطان را کاهش می­ دهند.

     - هیچ اثباتی به ضررهای تراریخته وجود ندارد و همواره سطح زیرکشت این محصولات در دنیا رو به افزایش است.

پژوهش خبری صدا و سیما: در سال ­های اخیر شاهد گام ­های بلندی در زمینه زیست ­فن­ آوری از دانشمندان کشور هستیم، اما بی­ شک، فشارها و تبلیغات منفی نیز علیه این شاخه بسیار بیشتر شده است. رونق کشاورزی، غذای کافی و عاری از سموم زیان­بار، سازش با بحران آب، حاکمیت غذایی و ... از نتایج بها دادن به این حوزه پیچیده علمی است که مردم، آن را با نام تراریخته می­ شناسند. البته مبحث تراریخته چون از مصادیق بارز ریسک محسوب می­ شود، استفاده از محصولاتش همواره جای تردید و تامل داشته است. این بار پژوهش خبر رسانه ملی، بدون تایید و یا محکوم کردن این فن­ آوری پای صحبت دکترمحمود تولایی، استاد داشگاه بیوتکنولوژیک، نشسته و ایشان پاسخ­گوی برخی شبهات در این زمینه شدند.

جنگ آینده کره زمین بر سر آب و غذاست. چون کره زمین بیشتر از 5 /1 برابر ظرفیت خودش مورد استفاده قرار دارد و ظرفیت خاک در حال نابودی است. روزی می‌شود که اگر پول هم در دستمان باشد، اگر بخواهند تحریم کنند، ببینند چه اتفاقی می‌افتد؟

اگر درمقابل هر دانش و تکنولوژی احتیاط کنیم خود آن دانش‌ها 5 سال یک بار نسل جدیدی را تجربه می‌کنند و اگر این همه صبر کنیم همیشه باید دنبال رو جهان باشیم.

اینقدر که ما با خبریم گروه‌های سبز، خارج از مرزها، ما را ترسانده‌اند. بعضی هم می‌گویند اگر در آینده ممکن است ضرری داشته باشد. بهتر است صورت مساله را پاک کنیم. خوب در این‌صورت نسخه شما برای امنیت غذایی و تأمین غذایی کشور چیست؟

امروز کشور ما 300 میلیون تن نیاز غذایی دارد و ما فقط 100 میلیون تن قادر به تولید داخلی هستیم.

ما خیلی همت کنیم از کشاورزی سنتی فعلی نمی‌‌توانیم بیش از 50 درصد سفره غذایی مردم را تامین کنیم، پس 50 درصد بقیه را محتاجیم.

58 میلیون هکتار، زمین قابل کشت در ایران وجود دارد، که فقط حدود 14 تا 18 میلیون هکتار آن زیر کشت است چرا؟ چون محدودیت آب داریم، آبمان شور است، گرما و اقلیم نامناسب داریم. پس با اتکا به ظرفیت داخل باید زمین‌هایمان را قابل کشت کنیم تا از وابستگی نجات پیدا کنیم.

آیا تراریخته در خلقت مداخله می ­کند؟

در استان‌های بزرگ کویری یا همجوار دریا اگر بتوانیم گیاهان مقاوم در برابر آب شور را پرورش دهیم بسیار اقتصادی است. می‌توان این کار را با انتقال ژن مقاوم به شوری (مثلا گندم وحشی کویر که بار بسیار کمی می‌دهد) به گیاه استان‌های همجوار دریا و استفاده از آب شور برای پرورش آن انجام داد. در دنیا گیاهان شور پسند خشکی پسند، از مسائل به روز حوزه کشاورزی است و با مهندسی ژنیتک میسر است. گندم زراعی ما 4 گرم نمک در لیتر را می‌تواند تحمل کند.آب دریا 40 گرم در لیتر شوری دارد. گیاه سالیکورینا 70 گرم در لیتر نمک را می‌تواند تحمل کند. چرا نباید از این صفات استفاده کرد. این دخالت در کار خدا و طبیعت نیست. خداوند خود می‌گوید انسان اشرف‌ مخلوقات است و آسمان‌ها و زمین در اختیار اوست. پس باید با علمی که خود خداوند در اختیار ما نهاده از ظرفیت‌های طبیعت استفاده کرد و درجای دیگرمی‌فرماید بخشی از علوم آشکار است و بخشی پنهان و این بخش پنهان همین است که با رشد و تکامل علم بشر کشف می‌شود. این کجایش مداخله در خلقت است.

هیچ کجای دنیا رفتاری که ما با بیوتکنولوژی می‌کنیم، نمی‌کنند که دانش و فن‌آوری محکوم شود.

بررسی و پاسخ به برخی شبهات در مورد محصولات تراریخته

آیا اداره ایمنی غذایی اتحادیه اروپا، سلامت محصولات تراریخته را پذیرفته است؟-

همه مراجع رسمی بین ­المللی، منطقه­ ای و ملی، ایمنی و سلامت این محصولات را کاملا تأیید کرده­اند. اداره ایمنی غذایی اتحادیه اروپا نیز که متولی تأیید ایمنی و سلامت و صدور مجوز کشت و مصرف محصولات تراریخته در اروپا است، تاکنون برای 71 محصول تراریخته مجوز کشت و مصرف صادر کرده و ایمنی و سلامت این محصولات را تأیید کرده است و فهرست این موارد در پایگاه اینترنتی اتحادیه اروپا آمده است.

- آیا محصولات تراریخته، سرطان­زا است؟

محصولات تراریخته با کاهش مصرف سموم شیمیایی، ابتلا به بیماری­هایی چون سرطان را کاهش می­ دهند. متاسفانه استفاده از سموم کشاورزی به عنوان رایج­ ترین راه جلوگیری از خسارت 14 تا 25 درصدی در کاهش تولید محصولات کشاورزی شناخته می­ شود و سرطان سومین عامل مرگ و میر بعد از بیماری های قلبی و تصادفات در ایران است. به کمک مهندسی ژنتیک می­ توان محصولات سالم و عاری از بقایای سموم را به مقدار بیشتر در واحد سطح تولید کرد. محصولات حاصل از مهندسی ژنتیک، علاوه بر کاهش مصرف سموم، قبل از ورود به بازار عرضه از لحاظ ایمنی و سلامت مورد ارزیابی قرار می گیرند و به این ترتیب سالم­تر و مطمئن ­تر از محصولات دیگر است.

- آیا علف­کش محصولات تراریخته (گلایفوسیت)سرطان­زا است؟

گلایفوسیت یک علف­کش بسیار پراستفاده در کشاورزی و صنعت است و به هیچ وجه، سم اختصاصی، محصولات تراریخته محسوب نمی ­شود تا با نفی آن بتوان محصولات تراریخته را نفی کرد. این علف­کش بیش از ٥٠ سال است کاربرد گسترده ­ای در کشاورزی دارد در حالی که تولید محصولات تراریخته تنها ٢٠ سال است صورت می­ گیرد. آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی راجع به گالیفوسیت سرطان­زایی آن را در دوزهای مصرفی در کشاورزی مردود دانسته است.

- آیا بخش قابل­ توجهی از برنج­ های موجود در بازار، از ارقام تراریخته است؟

این ادعا صرفا به نقل از مقاله دانشجویی ارائه شده و در یک همایش مطرح شده است. مسئولان وزارت بهداشت و مرجع ملی ایمنی زیستی که دو نهاد رسمی و معتبر درباره سلامت و ایمنی محصولات تراریخته هستند، با استناد به آزمایش­ های خود به طور مکرر این شایعه را تکذیب کر­ده­ اند. مرجع ملی ایمنی زیستی نیز ضمن تکذیب بر ضرورت استفاده از محصولات تراریخته و عزم جدی دولت بر تولید انبوه برنج تراریخته در آینده نزدیک تاکید و اعلام کرد: ۴۷ درصد تولید برنج داخلی که هیچ، کاش ۷۰ درصد برنج داخلی از نوع تراریخته بود، چون این نوع محصولات در مراحل تولید خود نیازی به سموم حشره­ کش شیمیایی ندارند و سالم­ترند و محیط زیست بهتری را هم برای ما به ارمغان می آورند.

-آیا تولید محصولات تراریخته، صادرات کشاورزی را کاهش می دهد؟

اگر ادعای فوق درست باشد، کافی است مدعیان این امر به جای نظریه­ پردازی به یک مورد اشاره بفرمایند، که یکی از کشورهای تولیدکننده محصولات تراریخته به واسطه داشتن و به کارگیری این فناوری دچار یکی از مشکلات فوق شده است. برای نمونه ایاالت متحده آمریکا بزرگترین تولیدکننده محصولات تراریخته است و محصولات کشاورزی خود را به اغلب کشورهای جهان صادر می­کند.

- آیا سازمان جهانی بهداشت، در سلامت محصولات تراریخته اظهار تردید کرده است؟

تصویری از صفحه پرسش و پاسخ سازمان جهانی بهداشت نقل شده و با ترجمه اشتباه و عبارت­ سازی تلاش شده است نظر دیگری از این سازمان به مخاطب القا شود. در این ترجمه آورده شده است: «محصولات دستکاری شده ژنتیکی موجود در بازار مراحل ارزیابی سلامت را گذرانده­ اند و "به احتمال زیاد" خطری برای سلامت انسان ندارند». ترجمه صحیح جمله سازمان جهانی بهداشت این است: «محصولات اصلاح شده ژنتیکی موجود در بازار مراحل ارزیابی سلامت را گذرانده ­اند و "هیچ" احتمال خطر برای سلامت انسان ندارند، در ادامه متن سازمان جهانی بهداشت آمده است: «بعلاوه، در نتیجه مصرف عمومی این غذاها در کشورهایی که مورد تأیید قرار گرفته­ اند هیچ تأثیر "سوء" بر سلامت انسان مشاهده نشده است».

- در موش ­هایی که از محصولات تراریخته تغذیه کرده ­اند، افزایش مرگ و میر وجود داشته؟

با وجود اینکه در سایت­ های اینترنتی غیرمعتبر، بارها ادعای مرگ و میر حیوانات در اثر مصرف محصولات تراریخته ذکر شده است، اما چنین مرگ و میری در طی بیست سال که از تولید و مصرف دامی و انسانی محصولات تراریخته می­ گذرد، مشاهده نشده و تنها چنین نوشته هایی ادعا شده است. صدها مطالعه منتشر شده در مجلات معتبر علمی و گزارش ­های مجامع رسمی مرتبط با سلامت همچون سازمان جهانی بهداشت و سازمان غذا و داروی منطقه ­ای و ملی نیز بر عدم وجود چنین عوارضی تاکید دارند.

- آیا "پروتئین" بی.تی در برنج تراریخته، باقی می ­ماند؟

بی.تی یک پروتئین ضد آفت محسوب می شود که در بدن پستانداران، به دلیل وجود نداشتن گیرنده­ های آن عمل نمی­ کند. لذا چیزی که برای یک حشره سم محسوب می شود، در مورد انسان یک پروتیین عادی است. همچنین بی­تی یک آفت کش طبیعی است که در کشاورزی ارگانیک به وفور مورد استفاده است. پروتئین بی.تی و هیچ ماده خارجی دیگری در دانه برنج ایرانی تراریخته وجود ندارد و مطابق آزمایش­ های مورد تأیید کمیته وزارتی ایمنی زیستی که به دستور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و وزیر کشاورزی در سال 1381 تشکیل شد، میان دانه برنج تراریخته ایرانی و برنج طارم مولایی والد، این همانی کامل برقرار است. زیرا این برنج به نحوی مهندسی شده است که پروتئین یاد شده تنها در بافت سبز آن یعنی برگ و ساقه تولید شود. این رقم اصلاح شده ایرانی مراحل آزمون­ های ایمنی زیستی و اخذ مجوز را طی کرده است.

 انجمن بیوتکنولوژی جمهوری اسلامی ایران

نکته پایانی

به نظر می ­رسد بهترین روش برای پیشرفت کشور این است که همه فن‌آوری‌ها را به خدمت بگیریم، هم ارگانیک و هم بیوتکنولوژی. محصولات تراریخته لااقل 10 سال است که در سبد غذایی کشور وجود دارد. هیچ اثباتی به ضررهای تراریخته وجود ندارد و همواره سطح زیرکشت این محصولات در دنیا رو به افزایش است، اما نمی ­توان از وجود ریسک­ های احتمالی در آینده هم چشم پوشید.

شاید تامین آینده غذا، در کره زمین به دست کشورهایی باشد که مجموعه­ ای از فن­آور­ی­ هارا، به بهترین شکل، در دست گرفتند.

پژوهش خبری صدا وسیما// تینا صالحی