۵ روش از بین بردن کم‌رویی کودکان

 

برخی از کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان در اصطلاح، «خجالتی» هستند. حال، این خجالتی بودن در کودکی به یک صورت بروز می‌کند، مثل این‌که در برابر غریبه‌ها ساکت می‌شوند و حرف نمی‌زنند یا پشت والدین خود پنهان می‌شوند و در بزرگسالی نیز کم‌حرف و منزوی می‌شوند. این افراد کمتر می‌توانند دوستان زیادی داشته باشند.

 

خجالتی بودن، یک ویژگی شخصیتی است که از دوران کودکی به صورت ژنتیکی یا محیطی بروز می‌کند و نباید در افراد، موجب شرمندگی شود؛ در حالی که بسیاری از خجالتی بودن خود معذب و ناراحت می‌شوند و همین نیز باعث ایزوله شدن بیشتر آنها می‌شود. به گفته محققان، بیش از نیمی از بزرگسالان خجالتی هستند و نیمی از آن‌ها هم مدعی هستند که از کودکی خجالتی شده‌اند.

 

نکته مهم این است که افراد بدانند خجالتی بودن در دوران کودکی قابل رفع و در بزرگسالی نیز قابل درمان است، فقط این‌که کودکان جهت کنار گذاشتن خجالت خود نیاز به حمایت و کمک بزرگ‌ترها دارند. ابتدا بررسی شده است که اصلا خجالت، چه ریشه‌ای دارد؟

 

 

نخستین نکته این است که ویژگی‌های شخصیتی اغلب وراثتی هستند و کم‌رویی نیز به گفته محققان ژنتیکی است. بر اساس تحقیقات محققان در دانشگاه هاروارد ۱۵ تا ۲۰ درصد نوزادان تازه به دنیا آمده در محیطشان ساکت و آرام هستند، اما از همین میان افراد تنها ۲۵ درصد در نوجوانی خجالتی باقی هستند و در دوران کودکی پرشور و نشاط نشان می‌دهند.

 

چنین تحقیقاتی درباره وراثتی بودن کم‌رویی نباید باعث شود که تصور کنیم کم‌رویی و خجالتی بودن، فقط ارثی است و محیط نمی‌تواند تأثیری روی افراد بگذارد.

 

مدل‌های والدگری می‌تواند بر بچه‌های خجالتی اثر مثبت بگذارد. مادری که خودش همیشه ساکت و آرام است و در جمع کمتر گپ و گفت می‌کند و مراوده زیادی با اطرافیانش ندارد، فرزندش نیز مطمئنا کم‌ارتباط و کم‌رو می‌شود و این الگو را از مادر برمی‌دارد.

 

تحقیقات نشان داده است که بیشتر بچه‌های کم‌رو با قرار گرفتن در محیط‌ پرنشاط می‌توانند الگوبرداری کنند و دست از خجالتی بودن خود بردارند. 

 

برخی والدین تصور می‌کنند که باید بچه نابغه و متفاوتی تحویل جامعه دهند و مدام از او توقع بیش از ظرفیتش را دارند. به همین دلیل، بچه که نمی‌تواند بنا به توانایی و سن و سالش عمل کند، دچار احساس بد و شکست و به طبع شرمساری می‌شود و همین او را به سمت انزوا و خجالتی بودن سوق می‌دهد.

 

 

 

به کودکتان بیاموزید از دیگر کودکان سؤال کند و به جواب‌هایشان گوش دهد. با او صحبت کنید چطور موقعیتی که باعث عصبی شدن او شده است، مدیریت کند.

 

مثلا به او بگویید که: «اگر در مهمانی عصبی بودی چه کار باید بکنی تا آرام شوی؟ می‌توانی با یکی از بچه‌هایی که در مدرسه می‌شناسی، معاشرت کنی، می‌توانی پیشنهاد کنی که تو هم از مهمان‌ها پذیرایی کنی، فکر می‌کنی با دیگر بچه‌ها درباره چه چیزی می‌توانی صحبت کنی؟»

 

 

برخی والدین عادت دارند که جلوی دیگران، گفتگوهای این‌چنینی را بیان کنند: «ببخشید، این پسر من خیلی خجالتی است» جمله‌ای است که مادر و پدر یک کودک خجالتی معمولا زمان روبرو شدن با دیگران به زبان می‌آورند. غافل از این‌که این کار اشتباه است!

 

گفتن این‌که فرزندتان خجالت می‌کشد یا خجالتی است، به او این پیام را می‌دهد که چیزی غیر طبیعی در وجودش است و شما از این بابت، شرمنده یا نگران هستید.

 

همین موضوع، موجب می‌شود تا کودک احساس گناه و تقصیر کند. در حالی که بهترین کار این است که از احساسات او با خبر شوید و به این نکته توجه کنید که او می‌تواند بر ترس خود غلبه کند.

 

به‌عنوان مثال به او بگویید: «گاهی اوقات طول می‌کشه که تو در یک موقعیت جدید بتوانی با بقیه گرم بگیری، تولد محمد یادت می‌آید چطور در تمام بازی‌ها دست من را گرفته بودی؟ اما آخر مهمانی کلی با بچه‌های دیگر اخت شدی و از بازی با آنها لذت بردی.»

 

 

برخی نیز تصور می‌کنند که نباید کم‌رویی را به روی بچه بیاورند و آن را باید مخفی کنند، در حالی که این اشتباه است. اذعان به آن‌چه او احساس می‌کند، بدون داوری منفی، به او کمک می‌کند که احساس بهتری نسبت به خود داشته باشد. دادن این تصور که چیز بدی در رفتار او وجود دارد، باعث می‌شود او حس بدی پیدا کند و در نتیجه خجالتی‌تر شود.

 

همدردی با فرزندتان به او کمک می‌کند که مهارت‌های اجتماعی خود را افزایش دهد و با دیگران ارتباط برقرار کند. به کودک‌ خود نشان دهید، احساس او را درک می‌کنید.

 

وقتی در یک جشن تولد وارد یک اتاق پر از کودک می‌شوید به او بگویید: «می‌دانم سخت است وارد جمع بچه‌هایی بشوی که این همه سرو صدا می‌کنند!» این جمله به او کمک می‌کند حس راحتی بیشتری داشته باشد و بتواند رفتار بهتری از خود نشان دهد.

 

این نکته را درباره فرزندتان به یاد داشته باشید که کودک خجالتی، مضطرب است و مدام تصور دارد که دیگران اگر بفهمند او خجالتی است به او آسیب می‌زنند؛ این، خجالت اعتماد به نفس او را کاهش می‌دهد و باعث اضطراب او می‌شود. پس، گام دیگر این است که در نظر داشته باشید با احساس او همدلی کنید.

 

به‌عنوان مثال، وقتی ترسید، نگویید «این که ترس نداره یا نترس»، باید گفت «می‌دونم می‌ترسی.» در صورت نفی احساس کودک، او به این نتیجه می‌رسد که من هیچی نمی‌فهمم، هر چه احساس می‌کنم اشتباه است و شروع به نفی احساس و شخصیت خود می‌کند.

 

 

هرگز او را جلوی دوستانش یا در مقابل جمع یا حتی جلوی خواهر و برادرش اصلاح نکنید. اگر کلمه‌ای گفت که اشتباه بود، در جمله‌ای از آن کلمه استفاده کنید. در صورت لزوم، در اتاقش به تنهایی درباره کار اشتباهش صحبت کنید.

 

همچنین، وقتی با شما صحبت می‌کند، به او توجه مخصوص نشان بدهید. اگر در حال تلفن حرف زدن، صحبت با دوستان خود، کار با رایانه یا تماشای تلویزیون هستید، لحظه‌ای کار خود را متوقف کنید، به چشمانش نگاه کنید و در صورت لزوم از او بخواهید پس از پایان کار خود، با او صحبت خواهید کرد.

 

 

انجام کار‌های گروهی، حس اعتماد به نفس بچه خجالتی را کاهش می‌دهد. به‌عنوان مثال، گاه از او بخواهید برای شما کتاب بخواند، آواز بخواند یا فیلم و کارتونی که دیده است، برای شما تعریف کند و شما نیز مشتاق باشید، اما هرگز به کارهای او نخندید، زیرا اثر عکس بر احساس او خواهد داشت.

 

پس از شش سالگی با کمک مربی، او را در زمینه یک ورزش گروهی مثل فوتبال یا بسکتبال به سمت ورزش سوق دهید، اما ورزش‌های فردی، او را منزوی‌تر می‌کند.

 

نکات دیگر درباره از بین بردن کم‌رویی این است که در نظر داشته باشید هرگز با فرزندان درددل نکنید یا مثلا بدی دیگران را به او نگویید. درست است که پدر و مادر باید دوست بچه‌ها و راهنمای آنها باشند، اما قرار نیست فرزندان آنها نیز دوستانشان باشند. استفاده از واژگان و جملات «تو خیلی خوبی»، «مرسی پسر یا دختر خوبم»، «ممنونم ازت» اثر مثبت دارد.

 

در نهایت این‌که اگر یک فرزند خجالتی دارید، او را به خاطر اشتباهاتش تنبیه نکنید، از ظاهرش ایراد نگیرید و او را با کسی مقایسه نکنید، اجازه بدهید اشتباهات بی‌خطر داشته باشد، به او احساس گناه ندهید، با گفتن جملاتی مثل «از دستت خسته شدم»، «پیرم کردی»، «کاش بمیرم راحت شم» یا «لنگه بابات یا مامانت هستی» و غیره، بچه‌ها را جاسوس نکنید.

 

با آنها قهر نکنید و در نهایت، باز تأکید می‌شود که از خجالتی بودن آنها، در جمع حرفی به میان نیاورید، زیرا بچه‌ها به این موضوع بسیار حساس هستند و احساس قضاوت منفی به آنها دست می‌دهد.

 

در قبال همه این نباید‌ها، بهتر است در هر پیشرفت کوچک، آنها را تحسین کنید تا قضاوت آنها نسبت به دیگران مثبت شود. به‌عنوان مثال، بگویید: «به تو افتخار می‌کنم»، «خوشحالم که فرزندم هستی»، «چقدر شجاعی» و غیره.