چرا آمریکا در برابر الزام به خروج از عراق مقاومت می کند؟

به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: از زمان تصویب طرح «خروج نیرو‌های نظامی بیگانه از خاک عراق» در پارلمان این کشور (ژانویه ۲۰۲۰ میلادی)، آمریکا به انحای مختلف در برابر اجرای صحیح و دقیق این قانون که مبتنی بر اعمال حاکمیت سرزمینی و استقلال ملی عراق است، مقاومت می‌کند یا پیوسته تمهیداتی برای دور زدن مصوبه مجلس عراق تدارک می‌بیند؛

از جمله تطویل حضور در عراق به بهانه انجام مذاکرات استراتژیک با دولت این کشور، منحرف نمودن مسیر مذاکرات به سمت و سوی همکاری‌های اقتصادی، ادعای تغییر مأموریت یگان‌های آمریکایی از رزمی به آموزشی و مستشاری، وعده اعطای کمک مالی قابل توجه به عراق و .... اما اصرار آمریکا برای تداوم حضور نظامی در عراق برای چیست؟ و چه اهدافی را از این حضور جستجو می‌کند؟ «سعدالله زارعی» کارشناس مسائل غرب آسیا در نشست وبیناری مورخ ۲۰ مرداد ۱۴۰۰، که از سوی گروه «مطالعات مقاومت» هسته مطالعات جهان اسلام دانشگاه امام صادق (ع) تشکیل شد، به این سؤالات پاسخ گفته اند.

 حضور چند منظوره نظامیان آمریکایی در عراق
لازم است بدانیم هم اکنون نظامیان آمریکایی در دو نقطه از عراق به صورت کاملاً رسمی حضور دارند: ۱- پایگاه نظامی «الحریر» در اقلیم کردستان ۲- پایگاه نظامی «عین الاسد» واقع در مرکز و غرب عراق. به علاوه در بخش های دیگر عراق نیز پایگاه های کوچک تر اطلاعاتی دارند که پوشش دهنده مأموریت های مختلف ارتش آمریکاست؛ از جمله حضور گسترده در عرصه های فرهنگی و شبکه های اجتماعی عراق. در حقیقت حضور نظامی آمریکا در عراق، علاوه بر کارکرد‌های نظامی و امنیتی، دارای کارکرد‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هم هست. بر این اساس، خارج کردن نظامیان آمریکا از عراق، فقط به معنی تضعیف جنبه نظامی این حضور نیست، بلکه بر ابعاد دیگر هم اثر خواهد گذاشت.

 علت العلل اصرار آمریکا به حضور در عراق
با استناد به ادله متقن، می توان تحلیل کرد که حضور آمریکا در عراق، با هدف برهم زدن برنامه های جمهوری اسلامی ایران در منطقه است. جمله معروف «دونالد ترامپ» در جریان سفر سه سال پیش او به عین الاسد را به یاد داریم که گفت: "ما اینجا هستیم تا از اینجا ایران را در منطقه کنترل کنیم"... اعتراف علنی به اینکه حضور آمریکا در عراق، برای به خطر انداختن جمهوری اسلامی ایران است.

 موقعیت منحصر به فرد عراق از نگاه آمریکا
توجه به برخی ویژگی های عراق در عرصه منطقه ای و جهانی، دلیل مخالفت آمریکا با ترک پایگاه های نظامی در عراق را روشن می کند:

۱- خط اتصال ایران با منطقه عربی و غربی: عراق، تنها کشور منطقه است که می تواند نقشی مکمل نقش جمهوری اسلامی ایران ایفا کند. عراق، دروازه عربی ورود ایران به منطقه و کشور‌های عرب منطقه است. اگر قرار باشد مسیر زمینی از مرز‌های غربی ایران آغاز شود و تا منتهی الیه شرق مدیترانه و فراتر از آن برود ، این مسیر لزوماً از عراق می گذرد.

۲- اتصال شیعی: عراق با داشتن ۲۴ میلیون جمعیت شیعه، عمده شیعیان جهان عرب را در خود جای داده است. اتصال بین ایران غیر عرب شیعه به عراق عرب شیعه شرایط خاصی برای شیعیان ایجاد کرده و اگر این اتصال قطع شود، اتصال ایران با شیعیان عربستان، یمن، لبنان و سوریه قطع خواهد شد.

۳- اتصال محور مقاومت: عراق، حلقه وصل جمهوری اسلامی ایران به محور مقاومت است. اگر در عراق وضعیتی خلاف جبهه مقاومت شکل بگیرد، امکان حمایت مؤثر ایران از این محور تا حد زیادی کاهش پیدا می کند.

۴- اتصال انرژی: ایران و عراق دو کشور بسیار غنی در عرصه نفت، گاز و سایر مواد کانی هستند. اتصال در عرصه انرژی، هر عرصه دیگری را تحت تأثیر قرار می دهد و همین، پشتوانه بزرگی برای تفکرات اسلامی و شیعی و جریانات مقاومت فراهم می کند.

۵- ایران و عراق، کانون تحولات غرب آسیا و جهان اسلام: از منظر آمریکا، عراق نقطه ای است که می تواند بستر جهش شیعه، مقاومت و جمهوری اسلامی ایران در دنیا شود؛ زیرا عراق و ایران در طول تاریخ اسلام، مرکز جنبش، خیزش و انقلاب بوده اند. بسیاری از جنگ هایی که مبدا تحولات بنیادین بوده ، از کوفه و کربلا کلید خورده است. در دوران معاصر نیز هیچ کشوری به اندازه عراق تحولات مختلف را تجربه نکرده؛ از کودتا و دیکتاتوری گرفته تا جنگ های پیاپی، اشغال نظامی، منازعات قومی مذهبی، خطر تجزیه و .... ایران هم کشوری پرماجراست؛ بنابراین اگر بنا باشد تحولی در غرب آسیا و جهان اسلام رخ دهد، یقیناً از ایران و عراق آغاز می شود. علاوه بر این، هم ایران و هم عراق صاحب کهن ترین تمدن های بشری هستند.

 آیا آمریکا قادر است حضور نظامی خود را در عراق حفظ کند؟
برای پاسخ دادن به این پرسش، باید نکاتی را مورد توجه قرار داد:
o نکته اول: آمریکایی ها برای حفظ نظامیان خود در هر کشوری دو شرط اساسی دارند؛ اولاً: نظامیان آمریکا در کشور میزبان مورد حمله قرار نگیرند و دولت آن کشور برای ممانعت از حمله به نیرو‌های آمریکایی تضمین واقعی دهد. ثانیاً: نظامیان آمریکا در هر کشوری از حق کاپیتولاسیون برخوردارند. این به معنای حضور راحت و کم هزینه است.
با توجه به نکات فوق، آیا این دو شرط برای حضور آمریکایی ها در عراق میسور است؟ در پاسخ باید گفت:

o نکته دوم: مصوبه پارلمان عراق در مورد لزوم خروج نظامیان بیگانه از این کشور، مصوبه ای استثنایی بود؛ از این حیث که باتوجه به جنبه موزائیکی قدرت در عراق، اجماع کردها، سنی ها، شیعیان و بخش های مختلف شیعه در پارلمان، برای تصویب این قانون، اجماع کم نظیری بود که پشتوانه محکمی برای پیگیری خروج ایجاد کرده است. باید در نظر داشت علاوه بر شیعیان عراق که علی الاصول مخالف حضور نظامی آمریکا هستند، سنی های بسیاری هم با حضور آمریکا در این کشور مخالفند؛ از نیرو‌های قدیمی و طرفداران صدام گرفته تا قبل از آن، بقایای زمان نظام پادشاهی در عراق، که حضور نظامی آمریکا را برخلاف منافع خود می دانند. در جریان حمله نظامی آمریکا به عراق، حدود ۵۰۰ هزار نفر کشته شدند که خانواده هایشان، آمریکا را عامل کشته شدن آن‌ها می دانند و هرکدام حکم یک بمب انفجاری را دارند.

 برنامه آمریکا بعد از خروج از عراق چیست؟
نظامیان آمریکایی مطمئناً برای مدت زیادی نمی توانند در عراق باقی بمانند و حتماً از این کشور خواهند رفت؛ ممکن است به اردن، کویت، جمهوری آذربایجان یا پایگاه اینجرلیک در ترکیه بروند.

 چشم انداز اوضاع عراق بعد از خروج آمریکا
برخلاف برخی ادعا‌ها مبنی بر اینکه پس از خروج آمریکا از عراق، این کشور صحنه بی ثباتی و بحران خواهد شد، باید متوجه بود که اساساً بخشی از سیاست های آمریکا در عراق، حفظ تنش میان اقوام است. پس جایگزین آمریکا بحران و درگیری نیست، مگر اینکه آمریکایی ها با برنامه ریزی بحران، عراق را ترک کنند. در حال حاضر بین کرد‌ها و شیعیان و شیعیان و اهل سنت عراق همگرایی وجود دارد. آمریکایی ها از ارتش عراق حمایتی نمی کنند؛ در بحث ایجاد امنیت در عراق نقشی ندارند و این حقیقت به عینه در جریان تهاجم داعش به عراق به اثبات رسیده است.

 چشم انداز اوضاع منطقه بعد از خروج آمریکا
اگر آمریکا از منطقه خارج شود، جای او را امنیت پر خواهد کرد؛ زیرا آمریکا منشاء ناامنی است. آمریکا مانع همگرایی ایران و عربستان است؛ روابط طبیعی ایران و ترکیه با تحریکات آمریکایی ها به هم می خورد؛ پشتیبانی آمریکا از سیاست های رژیم صهیونیستی در منطقه تنش زاست؛ بدون تردید خروج آمریکا از منطقه مساوی است با گسترش همگرایی درون منطقه؛ گسترش همگرایی درون منطقه نیز مساوی با رفع تنش هاست و با از میان رفتن تنش ها، گفتگو و مفاهمه جای آن را خواهد گرفت.

 سخن پایانی
باتوجه به آنچه مطرح شد، اصرار آمریکا به حفظ حضور نظامی در عراق، به موقعیت عراق در کنار ایران مرتبط است. بر همین اساس با برهان خلف می-توان توضیح داد که طرح ها و برنامه های پایگاه های نظامی آمریکا در عراق، اول ضد ایرانی، بعد ضد عراقی و سپس ضد منطقه ای است؛ لذا جمهوری اسلامی ایران نمی تواند بر روی حضور آمریکا در عراق، چشم ببندد. اما ذکر این نکته نیز ضروری است که غرب آسیا برای آمریکا و غربی ها از جهات مختلف، منطقه ای ویژه است و حفظ این منطقه در استراتژی کلان آن‌ها لحاظ می‌شود. بعد از اخراج از عراق، چنانچه تمنای حضور آمریکا در کشوری دیگر شکل بگیرد، مثلاً در اردن، باید توجه داشت که فلسطینی‌های ساکن اردن، که از جمعیت اردن بیشترند، برای اخراج آمریکا تلاش خواهند کرد و مطمئناً کشور‌های دیگر منطقه نیز در این خط حرکت خواهند نمود. در واقع، نظر به حساسیت های مسلمانان به غربی ها به ویژه آمریکایی‌ها، منطقه غرب آسیا جای حضور آمریکا نیست.

 
پژوهشگر: مرجان شریف زاده