سیاست های کلی خانواده

به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: خانواده سنگ بنای جامعه اسلامی و کانون رشد و تعالی انسان است. امروزه خانواده تامین کننده امنیت، اقتدار، هویت و یکپارچگی ملی است.

رهبر معظم انقلاب سیاست های کلی «خانواده» را ۱۳ شهریور ۹۵ ابلاغ کردند؛ که شایسته است این مهم با تقسیم کار بین ارکان نظام و دستگاه‌های ذیربط، اقدامات لازم با دقّت، سرعت و قوّت انجام شود و نتایج اجرای سیاست‌ها رصد و به صورت مستمر گزارش شود.

• توجه به تغییرات سبک زندگی و خانواده
  امروزه در کشور، شاهد گسترش خانواده هسته ای هستیم و می‌بینیم که زوجین از پدر، مادر، خواهر و برادر جدا شده‌اند و آن را به یک تماس تلفنی یا دید و بازدید هفته‌ای، ماهانه و حتی سالانه محدود کرده‌اند. از نتایج خانواده گسترده، توزیع دردها، غم‌ها، سختی‌ها، خوشی‌ها، شادی‌ها و رشد مادی در بین تمام اعضای خانواده است.. قطعا هدف سیاست‌های کلی «خانواده» دسترسی به یک جامعه خانواده محور با الگوی اسلامی است.

•  اهم سیاست‌های کلی «خانواده»
  -ایجاد جامعه‌ای خانواده محور
  -محور قرار گرفتن خانواده در قوانین و مقررات
  -برجسته کردن کارکرد‌های ارتباط خانواده و مسجد
  -ایجاد نهضت فراگیر ملی برای ترویج و تسهیل ازدواج
  -تحکیم خانواده و ارتقای سرمایه اجتماعی آن بر پایه رضایت و انصاف
  -ارائه و ترسیم الگوی اسلامی خانواده
  -بازنگری، اصلاح و تکمیل نظام حقوقی و رویه‌های قضایی در حوزه خانواده
  -ایجاد فضای سالم و رعایت روابط اسلامی زن و مرد در جامعه
  -ارتقای معیشت و اقتصاد خانواده‌ها با توانمندسازی آنان برای کاهش دغدغه‌های آینده آن‌ها درباره اشتغال، ازدواج و مسکن
  -ساماندهی نظام مشاوره‌ای و آموزش قبل، حین و پس از تشکیل خانواده
  -تشویق خانواده در جهت جلب مشارکت خانواده برای پیشبرد اهداف و برنامه‌های کشور در همه عرصه ها
  -حمایت از عزت و کرامت همسری، نقش مادری و خانه‌داری زنان و نقش پدری و اقتصادی مردان
  -پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و عوامل تزلزل نهاد خانواده
  -حمایت حقوقی، اقتصادی و فرهنگی از خانواده‌های با سرپرستی زنان
  -اتخاذ روش‌های حمایتی و تشویقی مناسب برای تکریم سالمندان درخانواده
  -ارتقای سلامت همه جانبه خانواده‌ها بویژه سلامت باروری

•  نقش نهاد‌ها در تحقق سیاست های کلی خانواده
  دولت سیزدهم برای اجرای بهتر سیاست های کلی خانواده باید اقدام‌های دولت دوازدهم را در راستای سیاست‌های کلی خانواده اصلاح، تقویت، بازنگری نماید. معاونت امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری نهاد متولی اجرای سیاست های کلی خانواده در دولت است. مجلس نیز به نوبه خود شایسته است بـا محـور قـرار دادن خانـواده در طرح هـای خـود، گفتمـان خانواده محـوری را ابتـدا در مجلس و در سـاحت قوانین و سـپس در دولت و دیگـر دسـتگاه های اجرایـی جـا بیندازد. مجلـس همچنین باید در مقام قانونگذاری و نظارت، شـرایط را برای جلوگیـری از تزلـزل نهـاد خانواده پس از تشـکیل آن فراهم نماید. موضوعاتی، چون سن ازدواج، آموزش و مهارت آموزی برای زوجین، واحد‌های درسی در دانشگاه ها، تامین خوابگاه‌های مناسب برای دانشجویان متاهل به قانون تبدیل شود و تسهیلات لازم برای احداث خوابگاه‌های دانشجویی، اعطای وام ودیعه مسکن برای زوج ها، اولویت استخدام برای متاهلین، اولویت جذب هیئت علمی برای متاهلین، کمک هزینه مسکن متاهلین برای سرباز‌ها، سـاماندهی نظام مشـاوره و آمـوزش قبـل، حیـن و پس از تشـکیل خانواده، تسـهیل دسترسـی به مشاوره و بازنشستگی زودرس بانوان شاغل برای موضوع "جمعیت و تعالی خانواده" مورد توجه قرار گیرد.

•  به صدا در آمدن زنگ هشدار نرخ کاهش باروری در کشور
  براساس آمار‌های موجود، ایران سریع ترین نرخ کاهش باروری در جهان را به خود اختصاص داده و در حال حاضر به حدود ۱.۷ فرزند به ازای هر زن رسیده است. به اعتقاد کارشناسان، مواردی همچون " عملکرد جزیره‌ای نهاد‌های فعال در حوزه خانواده، نبود نظارت و پاسخگویی بر نظام بودجه، سیاستگذاری بی‌ثبات، فقدان اجماع در جامعه دانشگاهی" از جمله موانع و مشکلات برای اجرای سیاست‌های کلی خانواده بوده است.

•  الگوسازی برای خانواده اسلامی
  آموزش مستقیم، تنها وسیله یادگیری نیست. مردم می توانند اطلاعات و رفتار‌های جدید را از طریق مشاهده مردمان دیگر یاد بگیرند. این نوع، یادگیری را، که به یادگیری (یا الگوسازی) مشاهده‌ای معروف است، می توان برای توضیح انواع گسترده ای از رفتار‌ها به کار برد. الگوسازی خانواده اسلامی در حقیقت نوعی یادگیری اجتماعی است. الگوسازی مسیری میانبر برای رسیدن به خانواده ایرانی- اسلامی است. رسانه‌ها نقش بسزایی در الگوسازی و یادگیری اجتماعی ایفا می کند. البته این الگوسازی در بهترین قالب‌های برنامه‌ای فیلم و مستند می‌تواند اتفاق افتد؛ که باید همراه با باید‌ها و نباید‌هایی باشد. از جمله پرهیز از دوگانه سازی های نادرست (ازدواج یا تحصیل، اشتغال یا فرزندآوری)، دوگانه سازی (خانواده گسترده، هسته ای) و تقویت باید‌هایی همچون نشان دادن ازدواج های آسان و موفق و ارزش گذاری به نهاد خانواده در قالب برنامه‌های موضوعی مختلف یکی از راهکار‌های فرهنگ سازی در جهت عملیاتی کردن سیاست‌های خانواده است. شایان ذکر است که آسیب‌هایی همچون "نسبت طلاق و ازدواج، بالا رفتن سن ازدواج، کم شدن اقبال به تشکیل خانواده، کاهش زادو ولد، خشونت علیه زنان و رعایت نکردن هنجار‌های مربوط به خانواده در سطح اجتماع، " باید کارشناسانه و راه حل محور برای بهره گیری کارا و موثر از ظرفیت‌های موجود و توانمندسازی آن ها با استفاده از مدیریتی هوشمند، قوی و همگرا در قالب های متنوع برنامه ای پرداخته شود.

پژوهشگر: مهدی ناجی