پُر آوازه های رنج دیده

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز خراسان جنوبی، نزدیک ۷۵ سال سن دارد و از ۱۰ سالگی فرش می‌بافد، می‌گوید این هنر را از پدر و مادرش و پدر و مادرش از پدربزرگ‌ها و مادربزگ‌های او به ارث بردند، کارگاه خاک خورده اش را نشان می‌دهد و با حسرت آهی می‌کشد و اضافه می‌کند یک عمر در این مکان به همراه دیگر اعضای فامیل که ۷ نفر بودند قالی یا همان فرش می‌بافت.

آقای زارعی که اهل شهر مود خراسان جنوبی است و ده‌ها نفر را استاد فرش کرده است با بغض و آه می‌گوید: هیچ موقع این گونه دار‌های قالیمان خاک نمی‌خورد.

وی با بیان اینکه  مجبور شدم به علت به فروش نرفتن فرش‌ها این کارگاه را تعطیل کنم  افزود:  روزگاری درآمدش از کارمندان بهتر بود، اما حالا فرش با هزینه بالای نخ‌ها ماه‌ها تولیدش طول می کشد، اما کسی آن را نمی‌خرد و هیچ سودی برای تولید کننده ندارد به همین علت  به اجبار فرش بافی را ۳ سالی است تعطیل کردیم.

۳۰ سال است فرش می‌بافم

فرش خراسان جنوبی قدمتی ۷۰۰ ساله دارد و فرش مود و قهستان آن که ثبت جهانیست در ایران و جهان از شهرت خاصی برخوردار است.

خانم رضایی هم که اهل قهستان شهرستان درمیان خراسان جنوبی است و ۴۵ سال دارد می‌گوید: نزدیک ۳۰ سال است فرش می‌بافد و آن را از پدرش یاد گرفته است.

او با اشاره به اینکه یک دار قالی دارد و منبع درآمدش آن است افزود: در گذشته افراد زیادی در این منطقه فرش می‌بافتند، اما حالا در اندک خانه‌هایی صدای بافت قالی شنیده می‌شود و برخی‌ها تعطیل کردند.

آقای محمدی هم دیگر بافنده فرش در قهستان است که می‌گوید: این عشق و علاقه به هنر فرش است که هم اکنون با وجود رکود بازار در حال بافت فرش هستم، اما امیدوارم بهای بیشتری به این صنعت داده شود تا این صنعت ماندگار شود چرا که اگر به آن توجه نشود این هنر هم همانند دیگر هنر‌ها ازبین می‌رود.

تولیدکنندگان اندک

وی با بیان اینکه  اگر انگیزه این اندک تولید کنندگان هم از بین برود در آینده نامی از هنر ایرانی در بازار‌های جهانی نخواهیم شنید افزود: در این منطقه در گذشته تجار فرش زیادی برای خردیداری سفر می‌کردند، اما هم اکنون نه همانند گذشته خبری از فرش بافی است و نه تاجری برای خرید می‌آید.

یکی از قطب‌های تولید فرش خراسان جنوبی قهستان است، در این منطقه اساتید بنامی در روزگار‌های گذشته در حال تولید فرش بودند.

هم اکنون در خراسان جنوبی ۵۰ هزار نفر فرش می‌بافند

آقای قنبری هم یکی از تولید کنندگان صنعت فرش در فردوس است که ۱۲ مجتمع متمرکز قالی بافی و ۲۶۰ دار غیر متمرکز در داخل خانه‌ها دارد.

او می‌گوید:  باید مسولان با کشور‌های هدف که در گذشته فرش ایران را خریداری می‌کردند رایزنی  و صحبت کنند و بازار‌های جدید برای صنعت فرش فراهم کنند تا بتوانیم صادر کنیم.

قالی بافان خراسان جنوبی در ۹ ماه گذشته ۱۴۵ هزار مترمربع فرش به ارزش ۲۰۰ میلیارد تومان تولید کردند.

 ریزه ماهی، ایلیاتی، خشتی، نائین و لچک ترنج از نقوش فرش‌های تولیدی استان است.

صادارت فرش صفر

به گفته رئیس اتحادیه فرش دست بافت استان در این مدت صادرات فرش از خراسان جنوبی و حتی کشور صفر بوده است.

صادرات فرش ایران  در  دو سال اخیر به پایین‌ترین سطح خود رسیده است بطوری که به گفته احمد کریمی اصفهانی عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش ایران صادرات فرش دستباف ایران از ۲ میلیارد دلار، پارسال به ۶۰ میلیون دلار کاهش یافته است و این یعنی زنگ خطری حیاتی برای یکی از مهم‌ترین بازو‌های اقتصاد بدون نفت ایران که به سمت افول می‌رود.

 حدود ۲ میلیون بافنده در کشور وجود دارد که به همراه خانواده‌های آن‌ها جمعیت ۸ میلیون نفری را شکل می‌دهد.  

رئیس اتحادیه فرش دست باف خراسان جنوبی نیز می‌گوید: گرچه در این دو سال تحریم‌ها و کرونا مزید بر علت صادرات کم فرش است، اما پیمان سپاری ارزی و مشکلات ناشی از رفع تعهد ارزی مهمترین موضوعی است که سبب شده صادرات این کالا برای صادر کننده عایدی چندانی نداشته باشد به همین علت صادرات در این مدت خیلی پایین بوده است.

محمدحسن کامیابی با بیان اینکه راهکار این است تا مدت زمان برگشت ارز حاصل از فرش را زیاد کنند افزود: حداقل  باید ۲ سال اعلام کنند چرا که فرش با کالا‌های دیگر صادراتی متفاوت است.

وی می‌گوید: فرشی که صادر می‌شود فروش نهایی نکرده است و برخی از مواقع تغییر انبار و یا به صورت امانی صادر شده است و تا ۲ سال طول می‌کشد تا ارز برگشت داده شود.

 رئیس اتحادیه فرش دست باف خراسان جنوبی افزود: همچنین می‌توانند اجازه بدهند تا واردات در قبال صادرات فرش انجام شود و بعضی از کالا‌های لوکس و خاص در قبال فرش صادراتی وارد کشور شود تا مشکل صادرات فرش رفع شود و صادر کننده مایل به صادرات باشد در غیر این صورت این صنعت دچار مشکل اساسی می‌شود.

وی گفت: کمبود ارز مشکلاتی را ایجاد کرده است و لازم است مجلس و دولت هر چه سریعتر این مشکل را حل کنند.

 لغو رفع تعهد ارزی

مدیر عامل اتحادیه تعاونی‌های تولیدی فرش کشور هم چندی پیش گفت: بار‌ها اعتراض کردیم که سیاست رفع تعهد ارزی برای صادرکنندگان فرش لغو شود و یا تغییر کند، زیرا اختلاف مبلغ ریالی دلار آزاد با نیمایی زیاد است و همچنین صادرات فرش با صادرات سایر کالا‌ها فرق می‌کند.

 عبدالله بهرامی افزود: تاکنون توجهی به این اعتراضات نشده است و در کنار این مشکل، قیمت مواد اولیه نیز هر روز در حال گران‌تر شدن است به گونه‌ای که قیمت تمام شده در مقایسه با پارسال ۴۰ درصد افزایش یافته است و  خریدار خارجی نمی‌تواند این افزایش قیمت را درک کند، از این رو رقبا مشتریان فعلی و آینده ایران را از آن خود می‌کنند.

وی گفت: اگرچه از سال ۹۷ فرش دستباف مورد تحریم آمریکا قرار گرفت، اما این تحریم می‌توانست فقط ۲۰ درصد صادرات را مختل کند در حالی که صادرات فرش دستباف طی این سال‌ها به یک دهم رسیده است و ۸۰ درصد مشکلات را مسئولان داخلی به وجود آورده اند.

مهاجرت طراحان فرش ایرانی

مدیر عامل اتحادیه تعاونی‌های تولیدی فرش کشور افزود:  با وجود آنکه بزرگترین طراحان فرش دستباف متعلق به ایران است، مشکلات مربوط به تولید و نبود تسهیلات، موجب شده طراحان ایرانی به ترکیه مهاجرت کنند.

عبدالله بهرامی افزود:  به علت نبود رانت در حوزه فرش دستباف، سرمایه گذاری در این بخش انجام نشد و برای دولت‌ها نیز حمایت از فرش دستباف در اولویت نبود و ما به راحتی جایگاه جهانی خود را از دست دادیم و اگر این روند تداوم یابد در آینده دیگر اثری از فرش دستباف ایرانی در دنیا وجود نخواهد داشت.

 تعیین تکلیف تعهد ارزی

مدیر عامل اتحادیه تعاونی‌های تولیدی فرش کشور با بیان اینکه دولت سیزدهم باید سه موضوع را در دستور کار قرار دهد که نخست تعیین تکلیف رفع تعهد ارزی است گفت:  بانک مرکزی با این بخشنامه صادرات فرش را از داخل کشور تحریم کرد و قالیباف نمی‌تواند تسهیلات با نرخ‌های ۲۰ تا ۳۰ درصد بگیرد.

عبدالله بهرامی با تاکید بر لزوم اعطای تسهیلات کم بهره به قالیبافان است افزود:  موضوع سوم نیز توسعه فرآوری پشم است و ما ظرفیت زیادی در حوزه پشم و ابریشم داریم و می‌توانیم همچون گذشته تولیدکننده و صادرکننده در این بخش باشیم نه واردکننده.

 وی افزود: زمانی بزرگترین صادر کننده پشم و ابریشم جهان بودیم، ولی امروز به واردات آن روی آورده‌ایم، به نحوی که سالانه ۵۰۰ تن ابریشم وارد می‌کنیم.

رییس اتحادیه تولید کنندگان و صادرکنندگان فرش ایران هم  در خصوص رفع تعهد ارزی  می‌گوید: فروش فرش صادراتی در کشور‌های مقصد شاید سال‌ها به طول انجامد، بنابراین به طور طبیعی رفع تعهد ارزی این کالا، مانند سایر کالا‌ها نباید شش ماهه یا یک ساله باشد.

احمد کریمی اصفهانی همچنین به اشتغال‌زا بودن صنعت فرش اشاره کرد و  افزود: به طور طبیعی باید برای یک صنعت اشتغال‌زا رفع

تعهد ارز را برداشت، زیرا با توجه به وضعیت فعلی صادرات فرش، پیشنهاد ما این است که تعهدی برای حوزه فرش نباید وجود داشته باشد و ما معتقدیم که نگرفتن تعهد ارزی برای دولت درآمد خواهد داشت.

عضو هیات مدیره اتحادیه تولید کنندگان و صادرکنندگان فرش ایران نیز می‌گوید:  درخواست ما برای تشکیل یک سازمان مستقل فرش، ساختار آن سازمان و نهاد است و معتقدیم که ساختار آن سازمان هم باید با نظر بخش خصوصی شکل بگیرد تا کارآمدی لازم را برای حوزه فرش داشته باشد و اگر سازمان جدید با یک ساختار ضعیف تشکیل شود باز هم در حوزه فرش اتفاق جدیدی رخ نخواهد داد.
سید مرتضی حاجی میری افزود: در صورت تشکیل سازمان فرش زیر نظر ریاست جمهوری، ما می‌خواهیم تا بخش خصوصی در مورد ساختار آن اظهار نظر کند و نقش ایفا کند، زیرا در غیر این صورت تحولی ایجاد نخواهد شد.

اگرمشکلات پیش روی این هنر صنعت اصیل ایرانی، رفع نشود بازار‌های صادراتی فرش دستباف ایران  از بین  می‌رود و این یعنی فرصتی بزرگ برای رقبای فرش ایرانی و  فرش‌های هند، چین، پاکستان و افغانستان جای خود را در خانه‌های مشتریان فرش ایرانی باز می‌کنند.

تهیه کننده: زهرا فلاحی نسب